Nastanak ovog prostora vezan je za seobu koja se desila početkom XVIII veka. Stanovnici nekadašnjeg srpskog sela Almaš, smeštenog u Almaškoj bari između Temerina, Nadalja i Gospođinaca, napustili su u potpunosti svoje mesto. Oko dvadesetak porodica, u periodu od 1717. do 1718. godine, preseljeno je u tadašnji Petrovaradinski Šanac. Tamo su nastavili da se bave poljoprivredom iako su postali graničari Podunavske vojne granice. Pošto je čitav prostor bio močvaran i ispresecan barama i rukavcima, gradnja naselja se prilagođavala konfiguraciji  terena tako da Almaški kraj odlikuju krivudave i uske ulice. Najveći broj očuvanih kuća potiče iz druge polovine XIX i početka XX veka a sve one su uglavnom sagrađene na ranije utvrđenim parcelama. One su većinom skromne, bez stilskih obeležja, niske i prizemne pošto je u ovom kraju živelo pretežno siromašnije stanovništvo. Nešto bogatiji deo stanovništva kuće je zidao od opeke. U organizacionom smislu gotovo liče jedna na drugu: gostinjske sobe prema ulici, kuhinja i pomoćne prostorije prema dvorištu, krov na dve vode pokriven biber crepom. Vremenom se ovaj prostor urbanizuje pa se otvara zelena pijaca, trgovačke, zanatske i ugostiteljske radnje, a posle Drugog svetskog rata i podignuto je i nekoliko dvospratnih stambenih zgrada.

Godine 2019. Almaški kraj proglašen je za kulturno-istorijsku celinu koja obuhvata 22 ha, 73 a i 41 m² zaštićenog prostora. Tu se nalaze materijalni ostaci koji svedoče o kontinuitetu naseljavnja još od kraja bronzanog i početka gvozdenog doba, preko srednjovekovnog pa sve do novovekovnog perioda. Dve veoma važne građevine na teritoriji Almaškog kraja, danas spomenici kulture, jesu Almaška crkva i zgrada Matice srpske. Pored njih tu je znatan broj javnih i privrednih zgrada, privatnih kuća, primera narodnog graditeljstva, spomenika. Stanovništvo Almaškog kraja vremenom se urbanizovalo, postalo sastavni deo gradske sredine i važan činilac u napretku Novog Sada kao urbanog centra, o čemu govori veliki broj ličnosti koje su tamo živele a koje su doprinele razvoju nauke, kulture i umetnosti.

Vladimir Lukić

dipl. istoričar