U neposrednoj blizini današnjeg verskog zdanja nalazio se prvobitni hram Svetog Marka podignut 1835. godine u vreme vladavine kneza Miloša Obrenovića. Ktitor ovog hrama bio je Lazar Panča, trgovac poreklom iz južne Srbije. Verovatno je sagrađen na temeljima još starije palilulske crkve ispred koje se smatra da je pročitan Hatišerif turskog sultana 1830. godine, kojim je Srbija postala autonomna kneževina u okviru Osmanskog carstva. Crkva Svetog Marka vremenom je postajala važno versko mesto u Beogradu. U njoj je knez Miloš sahranio svog prvog sina Milana a nakon Majskog prevrata iz 1903. godine u njoj su sahranjeni kralj Aleksandar i kraljica Draga Obrenović.

Kako se Beograd širio javila se potreba da i ovaj deo grada dobije veći pravoslavni hram pa je odlučeno da se podigne nova crkva posvećena Svetom apostolu i jevanđelisti Marku. Gradnja hrama trajala je od 1931. do 1939. godine prema planovima arhitekata i profesora Arhitektonskog fakulteta Petra i Branka Krstića. Završni radovi i uređenje unutrašnjosti prekinuti su sa izbijanjem Drugog svetskog rata, tako da je svečano osvećenje hrama obavljeno tek 1948. godine. Za vreme bombardovanja 1941. godine uništena je stara crkva čiji su ostaci uklonjeni naredne godine. Gradnja nove crkve izvedena je u duhu arhitekture srpsko-vizantijskog stila a kao uzor je poslužio manastir Gračanica, zadužbina kralja Milutina. Crkva ima osnovu razvijenog dvostruko upisanog krsta, pripratu sa galerijom i visokim zvonikom, petostranu oltarsku apsidu i pet kupola. Spoljašnji zidovi su urađeni iz dve boje od prirodnog materijala – svetlog belovodskog peščara i crvenog grzanskog kamena. Ukrašavanje unutrašnjosti hrama nije ni do danas završeno. Ikonostas hrama urađen je u mermeru i delo je arhitekte Zorana Petrovića iz 1991/1992. godine. Ikone na njemu uradio je akademski slikar Đura Radulovića u tehnici mozaika, u periodu od 1996. do 1998. godine. U crkvi Svetog Marka se od 1968. godine nalaze mošti cara Dušana.

Crkva je građena da bude nova prestona crkva glavnog grada Kraljevine Jugoslavije. To se vidi po njenim dimenzijama, grandioznosti, organizaciji prostora, mestu za oko dve hiljade vernika, tronovima postavljenim za kralja i patrajarha. Crkva Svetog Marka je 1975. godine proglašena za spomenik kulture.

Vladimir Lukić

dipl. istoričar