U Etiopiji se prvobitno koristila kao dodatak jelu ili za pravljenje vina, a kao topli napitak se konzumira u XV veku na prostoru Arabijskog poluostrva (područje današnje države Jemen). Prvi koji su je koristili i spremali na način istovetan današnjim bili su hrišćanski monasi. Krajem narednog veka upotreba kafe raširila se i na ostatak srednjeg istoka i severne Afrike. Zahvaljujući Veneciji, jednoj od najvažnijih trgovačkih spona između Zapada i Istoka, kafa stiže u Evropu. S toga i današnji naziv za kafu vodi poreklo od italijanske reči caffè, pa je čak i prvi kafić otvoren u italijnskom Rimu 1645. godine. Često je povezivana sa Turskim carstvom i tretitrana kao muslimanski običaj. Ipak njena popularnost toliko raste da čak postaje popularnija i od tradicionalnih zapadnoevropskih napitaka u Francuskoj (vina) i u Britaniji (čaja).

            Trgovina kafom ubrzo se počela širiti po čitavoj Evropi, a kasnije i na američkom kontinentu gde su biljku kafe doneli kolonisti. Dve najčešće uzgajane vrste kafe su arabika i robusta. Arabika čini 75-80% ukupne svetske proizvodnje kafe, a robusta oko 20%. Ostale poznate vrste su liberica, excelsa, stenophylla, arabusta. Postoji više načina pripremanja kafe a neki od najpopularnijih su: turska kafa, filter kafa, espreso, instant kafa, irska kafa i kapućino. Današnji naveći proizvođač kafe je južnoamerička država Brazil gde se godišnje proizvede oko 7 tona kafe. Proizvodnja kafe je, nakon nafte, druga najveća na svetu.

            Većina odraslih stanovnika Srbije dan započinje ispijanjem kafe, i to najviše tzv. turske kafe.  Kafa je na ovim prostorima prisutna od dolaska Turaka Osmanlija, a prvo mesto za ispijanje kafe – kafana (turski naziv), u Beogradu je otvoreno 1521. godine. Kafane su vremenom nicale jedna za drugom i postala mesta okupljanja ljudi u kojima se polako degustirala crna turska kafa. Kafane su često dobijale nazive po samom vlasniku. Najstarija kafana u Beogradu je „Znak pitanja“, koja je osnovana 1833. godine. Jedna od najpoznatijih jeste kafana „Dardaneli“, koja se nalazila na današnjem Trgu Republike i radila sve do 1901. godine. Ni danas, u Srbiji se kafa ne pije na brzinu.

            Način pripreme kafe u Srbiji je sledeći: stavi se voda da provri, skloni se sa vatre da se doda najsitnije samlevena kafa, promeša se, i vrati na ringlu dok se ne podigne pena. Razlika u turskom načinu pripreme kafe jeste što se ovaj postupak ponavlja tri puta. Pojedinci smatraju da je najbolje da se kafa stavi već u hladnu vodu jer tako gubi na gorčini. Kafa se potom sipa u šoljice, a po želji se dodaje šećer. Jedan od načina pripreme jeste stavljanja kafe u šoljice a zatim prelivanje ključanom vodom. Današnji naziv za ovaj napitak u Srbiji je – domaća kafa. Kod Bošnjaka se kafa ne kuva nego peče. U jednoj džezvi se voda zagreva a u drugoj je već nasuta ručno mlevena kafa. Kada se ringla zagreje stavlja se džezva sa kafom, malo se zagreje, a zatim se preliva vodom iz druge džezve dok se ne podigne pena. Kafa se pije iz šoljica bez ručke – fildžana. Uz nju se služe šećer, ratluk ili orah. U zavisnosti od prilike tokom dana kada se pije kafa, u Bosni su za nju smišljali i nazive kao što su: razgalica (prva jutarnja kafa), razgovoruša (kafa koja se pije u društvu), šutkuša (večernja kafa), i sikteruša (ona posle koje gosti treba da odu kući).

Vladimir Lukić

dipl. istoričar