Najčešće su putovali vladari koji su se selili iz jedne rezidencije u drugu, kretali u vojne pohode ili odlazili u državne posete. Po nalogu vladara na službena putovanja odlazili su i  vlastela, sveštenstvo i predstavnici gradskih vlasti. Na službena putovanja odlazili su glasnici i pismonoše koji su možda i najveći srednjevekovni putnici. Pored njih, uglavnom iz razloga za većom zaradom, putovali su i trgovci, zanatlije, rudari i umetnici. Po transportu robe naročito su se isticali Vlasi (stočari) koji su vršili razmenu između Primorja i unutrašnjosti srpskih zemalja. U potrazi za milostinjom putevima su se kretale i grupe skitnica koje su računale na hrišćansko milosrđe, naročito za vreme velikih crkvenih praznika. Osim zvaničnih i poslovnih putovanja postojala su i ona lične prirode, kao što su npr. porodična okupljanja vladarskih ili vlastelinskih porodica. Ipak, najrasprostranjenija putovanja u srednjem veku bila su verskog karaktera, odnosno hodočašća preduzimana ka Svetim mestima sa ciljem duhovnog pročišćenja. Od putovanja su uglavnom bile izuzete žene s obzirom na njihov podređen položaj u srednjevekovnom društvu, kao i najbrojnije zavisno seljaštvo kome su feudalci zabranjivali da bez dozvola napuštaju posed na kom su radili.

            Najdostupniji vid putovanja bio je pešaka a smatralo se da zdrav čovek može za deset časova prepešači četrdeset kilometara. Ona su ipak bila spora, zamorna, fizički zahtevna i ograničena na najmanju meru po pitanju prtljaga. Oni imućniji na put su kretali jahanjem na magarcu, mazgi ili najčeće na konju. Udobnost i velika nosivost tereta pri ovakvom putovanju pružala je zaprega (najvećim delom dvokolne zaprege), dok su na kraćim relacijama korišćene i nosiljke. Najudobnija i najpraktičnija putovanja izvođena su na plovnim rekama i morskim vodama (čamcima, lađama i galijama). Saobraćajnu mrežu srpskih zemalja činili su većinom karavanski putni pravci gde se nisu ni mogle kretati zaprege. Pojedine deonice puta bile su širine od 1.5 do 2 metra dok su neki od puteva bili i grubo popločani. Tokom ovako dugih putovanja hrana nije mogla dugo da izdrži pa se moralo snalaziti tokom puta. Nije nam poznato da li su postojala putna prenoćišta u srednjem veku. Uglavnom se noćilo pod vedrim nebom osim kada se u izuzetnim prilikama konak mogao dobiti kod lokalnog stanovništva ili u manastirima. S druge strane, u gradu su postojale gostionice koje su putnicima nudile smeštaj. Putovanja su otežavale loše vremenske prilike, loši tereni ali i pljačkaši i razbojnici.

Vladimir Lukić

dipl. istoričar