Prema predanju sagradio ga je srpski srednjevekovni kralj Dragutin krajem XIII ili početkom XIV veka. Prvi pisani pomen potiče iz 1516. godine. Bio je poznat po presivačkoj školi pa je tako u njemu nastala tzv. Račanska prepisivačka škola. Ona je bila malo izvan manastira jer su monasi morali da se kriju od Turaka koji su im branili prepisivanje knjiga. U njemu su živeli poznati prepisivači, Jerotej i Kiprijan Račanin. Manastir je strdao tokom Velike seobe Srba u XVII veku, ali su monasi sa knjigama i spisima otišli u Vojvodinu. Obnovio ga je 1795. godine Hadži Milentije Stefanović, koji je kasnije postao jedan od vođa srpskih ustanika i čiji se barjak danas čuva u manastiru. Ponovo je stradao tokom Drugog svetskog rata ali je ubrzo i obnovljen.

Rača je po dimenzijama jedan od najvećih manastira u Srbiji. Crkva je jednobrodna građevina, a tokom obnove graditelji su se potrudili da što više očuvaju srednjevekovni izgled. Prvobitni manastir nije bio živopisan, ali je freske i ikone oslikao 1853. godine Dimitrije Posinković. Ikonostas je rad Georgija Bakalovića iz 1840. godine. U manastiru se čuva deo moštiju kralja Dragutina. Pored crkve se nalazi visoki zvonik, a okružuju je konaci.

Vladimir Lukić

dipl. istoričar