Boško Buha rođen je 1923. godine u mestu Gradina u Slavoniji u današnjoj Republici Hrvatskoj, kao sin zemljoradnika. Veoma mlad se pridružio partizanskim jedinicama sa kojim je u periodu od 1941. do 1943. godine učestvovao kao bombaš na Kupresu, Livnu, Neretvi i Sutjesci. Takođe je učestvovao i kao delegat na Prvom kongresu Antifašističke omladine Jugoslavije održanom decembra 1942. godine u Bihaću. U blizini sela Jabuka ubijen je u četničkoj zasedi 27. septembra 1943. godine. Sahranjen je u Pljevljima.

Inicijativu za podizanje spomen-obeležja pokrenuli su 1959. godine pioniri Prijepolja i Pljevalja a ubrzo ju je prihvatio Savez pionira Jugoslavije čime je akcija dobila državni karakter. Donacije su pristizale iz svih republika pa je već 1964. godine sagrađen spomen-dom koji postaje mesto sastajanja pionira iz čitave Jugoslavije. Već 1966. godine održan je i prvi susret mladih na Jabuci koji kasnije postaje tradicionalna svečanost svakog 27. septembra. Na mestu Boškove pogibije postavljen je 17. oktobra 1966. godine kameni beleg sa natpisom a oko njega posađeno je sedamnaest borova, koji simbolično predstavljaju njegove godine. U pionirskom listu „Kekec“ objavljen je konkurs za spomenik Bošku Buhi na koji je stiglo skoro 7000 radova, da bi komisija na čelu sa Bogdanom Bogdanovićem izabrala rad učenice Jadranke Berić iz Gornjeg Milanovca. Spomenik je izradila vajarka Mira Letica a svečano je otkriven 27. septembra 1970. godine, na vidikovcu sa koga se pruža pogled na čitav kompleks. Tri godine kasnije u blizini spomen-doma bistu je dobilo osam pionira stradalih u ratu, kao delo nastavnika Ljuboja Čabarkape iz Pljevalja. Prostor oko bista nazvan je Aleja neustrašive mladosti. Tu je postavljena i spomen-bista koju je izradila vajarka Drinka Radovanović 1983. godine. Odlukom gradskih vlasti 30. maja 1986. godine spomen-kompleks Boško Buha proglašen je kulturnim dobrom od izuzetnog značaja.

U okviru kompleksa nalazio se i „Muzej pionira omladine Jugoslavije“ u čijoj su postavci kroz raznovrsne eksponate prikazana učešća omladine u revolucionarnom radu Komunističke partije, Narodnooslobodilačkom ratu i posleratnoj obnovi zemlje. Muzej je prestao sa radom 1990. godine. U neposrednoj blizni kompleksa nalaze se i brojna druga spomen-obeležja – Spomen grobnica boraca NOR; Spomenik palim borcima; Spomenik borcima i ratnicima; Spomen-grobnica rodoljuba; Spomenik omladinskih radnih brigada; Spomen-obeležje mladih tehničara Jugoslavije; Spomenik borcu Milanu Stojanoviću; Spomenik na Studencu; Spomenik stradanja majke i deteta; Spomen-bista devojčice Dolores; Spomen-ploče na Savinom laktu.

Iako je ovaj memorijalni kompleks bio jedna od najposećenijih turističkih destinacija, sa raspadom Jugoslavije broj posetilaca počeo je da slabi. Muzej je vremenom zatvoren a spomen-dom privatizovan.

Vladimir Lukić

dipl. istoričar