Zrenjaninski Narodni muzej spada u kategoriju muzejskih ustanova kompleksnog tipa, zavičajnog karaktera i svojim istraživačkim radom pokriva područje srednjeg Banata. Ovakvim načinom organizacije bogato kulturno nasleđe ovog područja iz oblasti prirode, arheologije, etnologije, umetnosti i istorije došlo je u okvire sistematske zaštite i stručne obrade specijalizovane ustanove sa stručnjacima svih potrebnih profila. Unutar zbirki pet odeljenja Muzeja smešteno je preko 33.000 muzejskih predmeta.

Prostor stalne postavke Muzeja ima površinu od 1200 m². Na prvom spratu posetioci imaju priliku da pogledaju Umetnički deo stalne postavke koji obuhvata dva segmenta – primenjenu i likovnu umetnost. Takođe, na prvom spratu se nalazi i Soba istorije sporta. Deo stalne postavke na drugom spratu Narodnog muzeja obuhvata postavke Prirodnjačkog, Arheološkog, Istorijskog i Etnološkog odeljenja. Prezentacija zbirki odvija se u okviru stalne postavke i tematskih izložbi.

Trenutno zrenjaninski Narodni muzej raspolaže i sa tri izložbena prostora u prizemlju zgrade, to su Salon, Mali salon i Hol Muzeja, koji je adaptiran u izložbeni prostor.

Narodni muzej Zrenjanin 2006. godine proglašen je za najbolji muzej u Srbiji od strane Muzejskog društva Srbije, a 2015. godine bio je jedan od nominovanih muzeja za nagradu Evropski muzej godine. 

STALNA POSTAVKA NARODNOG MUZEJA ZRENJANIN:

PRIRODNJAČKO ODELJENJE se sastoji od dve celine: dioramskog prikaza živog sveta Banata i trodimenzionalne postavke fosilnih ostataka. Dermoplastični (trajni preparati) riba, gmizavaca i sisara, postavljeni su u prostoru koji je uredjen tako da predstavlja njihova prirodna staništa. Prikazane su životinjske vrste koje su odavno nestale ili su veoma retke na našim terenima. Postavka fosilnih ostataka ima za osnovnu ideju da fosilizovane kosti budu izložene u tri dimenzije – da bi se dočaralo prirodno nalazište ( deo postavke na tlu) i prirodna veličina ovih davno nestalih vrsta (deo postavke u prostoru).

ARHEOLOŠKO ODELJENJE svojim fondom spada među najbogatije zbirke u Srbiji. Koncepcija stalne postavke zasniva se na hronološkom predstavljanju od najstarijeg vremenskog perioda 6.400 godine pre naše ere do srednjeg veka i obuhvata sledeće epohe: neolit – starčevačka, vinčanska, potiska kultura, eneolit, bronzano doba, rimsko-provincijska kultura, sarmatska kultura, seoba naroda i srednji vek (XII-XIII vek). Na postavci je izloženo preko 500 eksponata.

ISTORIJSKO ODELJENJE čine zbirke starije i novije istorije, kao i Soba istorije sporta. 

Zbirka starije istorije obuhvata i prikazuje period od početka XIV veka, od nastanka grada, do druge polovine XIX veka. Na postavci se može videti originalni prepis Povelje Marije Terezije iz 1769. godine, kojom se u ondašnjem Bečkereku reguliše čitav društveno-ekonomski život, a koja je bila preduslov da bi Bečkerek stekao status grada. Vezano za kulturni razvoj grada značajna je izložena Povelja iz 1847. godine kojom se odobrava osnivanje štamparije u Velikom Bečkereku. Izuzetno mesto u postavci zauzimaju  dobro očuvani primerci mačeva iz XI-XII veka, ukrasni predmeti, pečati, originalna zastava Torontalske županije i vatreno i hladno oružje iz XVIII i XIX veka.

Zbirka novije istorije stalne postavke prikazuje prošlost našeg zavičaja od poslednje četvrtine XIX veka do kraja prve polovine XX veka kroz ekonomski, društveni, politički i kulturni život. Postavka se sastoji od originalnog materijala: umetničkih slika, trodimenzionalnih predmeta, originalnih dokumenata (ili njihovih faksimila i fotokopija), fotografija i drugog materijala .

Soba istorije sporta  prikazuje istorijat sporta u našem gradu od kraja XIX veka do danas. Poseban akcenat je stavljen na olimpijske igre gde je učestvovalo (treneri, sudije i igrači) 39 naših sugrađana. Njih desetoro osvojilo je ukupno 16 medalja od toga 6 zlatnih, 3 srebrne i 7 bronzanih. Postavka Sobe sporta obuhvata oko 300 predmeta -  sportske rekvizite i opremu, odličja sa takmičenja – originale i odlivke, priznanja zaslužnim sportistima i sportskim radnicima, kao i dokumenta i fotografije sportista i sportskih događaja svih nivoa – od gradskih takmičenja do olimpijada.

UMETNIČKO ODELJENJE obuhvata dva segmenta – likovnu i primenjenu umetnost.

Zbirka likovne umetnosti po značaju predstavlja jednu od najvrednijih zbirki u Vojvodini a po sadržini presek onoga što se u periodu od XVIII do kraja XX veka na umetničkom planu zbivalo u Vojvodini i šire, sa posebnim akcentom na Banat i velikobečkerečke slikarske ateljee. Najstariji eksponati likovne zbirke svrstani u stalnu postavku potiču iz prve polovine XVIII veka . Među takvim radovima od posebnog značaja su ikone Šerbana Popovića iz 1744. godine. Prateći dalje hronološki tok i u doba baroka, klasicizma, bidermajera, romantizma, realizma i u modernim pravcima XX veka pojavljuju se poznata imena kao što su: Dimitrije Popović, Nikola Nešković, Nikola Aleksić, Konstantin Daniel, Đura Jakšić, Novak Radonić, Pavle Simić, Uroš Predić, Stevan Aleksić, Aleksandar Sekulić...

Posebnu celinu stalne postavke čine legati Uroša Predića, Tivadara Vanjeka, Zlate Markov Baranji, Ljubice Tapavički, Pauline Sudarski i Friderike Bende-Kovačev.

Zbirka primenjene umetnosti čini zaokruženu celinu Umetničkog odeljenja obuhvatajući predmete sakupljene od samog osnivanja Muzeja 1906. godine. Kolekciju sačinjavaju eksponati od porcelana, fajansa, stakla, metala kao i komadi stilskog nameštaja. Ovaj deo postavke donosi presek plemićkog, ali pretežno građanskog enterijera sa predmetima pokućstva Vojvodine u vremenskom rasponu od XVIII do kraja XIX veka. Stilske osobenosti eksponata uklapaju se u barok i klasicizam sa njegovom građanskom varijantom, bidermajer stilom. Najveći broj eksponata predstavlja import, najčešće iz Austrije, Mađarske, Češke, ali i iz Nemačke, Francuske i Italije, dok je vrlo mali broj rad lokalnih radionica.

ETNOLOŠKO ODELJENJE obuhvata pet prostorija u kojima je prezentovan seoski enterijer tzv. „prednjih“ ili „čistih“ odnosno gostinskih soba s kraja XIX i početka XX veka (mađarska, rumunska, slovačka i srpska soba) kao i enterijer srpske kuhinje istog perioda, dok se u ostalim prostorijama nalaze nošnje naroda i narodnosti Srednjeg Banata i predmeti povezani sa seoskim zanatima, zemljoradnjom i stočarstvom. Zrenjaninski Narodni muzej je zavičajnog tipa i etnološka postavka pokriva područje Srednjeg Banata i samim tim predstavlja suživot u kojem se ogledaju sličnosti, razlike i međusobni uticaji  svih naroda koji žive na ovim prostorima.

Slika 1.

Biblija, 1894.

Nastala je u Beču i Lajpcigu i sadrži dva toma – Stari i Novi Zavet. Korice su od kartona, ukrašene mesinganim okovom (pločice i kopča) i ilustracijama u boji (car na prestolu u gornjoj zoni, pričešće u donjoj zoni; alegorije u rombovima – poezija, slikarstvo, muzika i vajarstvo). Rez je zlatan, hrbat u zlatotisku i reljefu. U knjigama postoji 50 tabli sa ilustracijama u boji (reprodukcije dela nemačkih slikara 17. veka), bogati inicijali i vinjete.

Slika 2.

Stevan Aleksić (1876–1923) – „Veseli Banaćani” (1911)

Skica za ovu sliku nalazi se u Galeriji Matice srpske u Novom Sadu. Slika odiše fotografskom preciznošću, detalji su pažljivo iscrtani. Prikazano je veče u kafani niže Aleksićeve kuće u Modošu (danas Jaša Tomić). Aleksić je bio ljubitelj anegdotskih prikaza pa je „Vesele Banaćane” kao temu varirao u više navrata.

Slika 3.

Diorama

Na stalnoj postavci u vidu diorame predstavljeni su dermoplastični (trajni) preparati životinjskih vrsta iz zbirke Prirodnjačkog odeljenja, ukupno 21 eksponat životinjskih vrsta. Neke od ovih vrsta su izumrle ili potisnute sa ovog areala, a svaki primerak izložen je u prostoru koji je uređen tako da predstavlja njegovo prirodno stanište. Osnovna ideja pri odabiru i izlaganju eksponata, bila je da se prikažu dermoplastični preparati životinjskih vrsta koje su odavno nestale ili su veoma retke na našim terenima.

Slika 4.

Ženska statueta, lokalitet Borđoš Novi Bečej

Sedeća figura u krilu drži posudu koju obuhvata rukama. Simboliše plodnost i rađanje, korišćena je možda i u obredu prizivanja kiše. Otkrivena je 1946. godine.

Slika 5.

Tvrđavske ili brodske puške

Tvrđavske („topovske”) puške ostraguše izrađene su po modelu Samuela Paulija koji je usavršio tokom 1831/32. belgijski konstruktor Šarl Robert (Rober) iz Liježa. Kukom se oslanjala na zid tvrđave ili na ogradu broda. Težina puške je 14,590 kg, dužina 1740 mm, kalibar je 25 mm, poseduje prednji i zadnji nišan. Na hrbatu puške, tauširanjem zlatom ispisano je i ime naručioca pušaka - bečkog liferanta Kimela (iz Beča). U pitanju je odbrambena puška koja se puni od pozadi, zato je i nazivamo „ostraguša” za razliku od „prednjača” koje se pune s preda (kroz cev).

Slika 6.

Srpska kapa zlatara (kraj XIX veka)

Ovakve kape izlaze iz upotrebe oko 1905. godine. Izrađivane su od satena ili svile. Sastavljene su iz dve celine: same kape, koju čine dva izdužena i u predelu ušiju zaobljena polukruga i produženog dela – „šlajfni”, u vidu dve trake koje slobodno padaju niz leđa. Zlatovez na zlatarama rađen je preko kartonom oblikovane šare. Ornamentika predstavlja tipične ruralizovane forme srednjovekovnog baroka (rozete, cvetolisne grane, motive ptica, grožđa, klasja žita, hristovog lišća). Zlatovez se redovno izvodio u kombinaciji sa dodatnim aplikacijama: šljokicama, perlama, staklićima. Kape su imale i dodatni ukras koji se sastojao iz buketa veštačkog cveća pričvršćenog na temenu kape.

Slika 7.

Pehar šahovskog turnira 1894–1895. godine u Velikom Bečkereku

Prvo mesto i pehar od srebra kombinovanog sa venecijanskim staklom na ovom turniru osvojio je Boldižar Filković. Na donjem delu postolja pehara ugraviran je tekst na mađarskom jeziku: « Prva nagrada šahovskog takmičenja, 18. oktobra 1894. godine u Velikom Bečkereku ». Pehar ima ne samo dokumentarno-istorijsku već i umetničku vrednost.

Adresa: Subotićeva 1, 23000 Zrenjanin

Tel: 023/561 841 

E-mail: [email protected]

www.muzejzrenjanin.org.rs