Postojali su i problemi tokom daljeg srednjoškolskog školovanja pošto broj gimnazija i srednjih stručnih škola nije mogao da zadovolji potrebe društva. Godine 1919. obnovljen je rad Beogradskog univerziteta, a pored njega postojali su Univerziteti u Zagrebu i Ljubljani. U Beogradi su osnovani Medicinski, Bogoslovski i Poljoprivredni fakultet, a u sastavi Beogradskog univerziteta osnovan je Filozofski fakultet u Skoplju. Najveće interesovanje vladalo je i dalje za studije prava. Na Beogradskom univerzitetu je 1934. godine bilo 280 profesora i 7 939 studenata. Godine 1926. otvorena je nova zgrada Univerzitetske biblioteke, čiju je izgradnju finansirala Karnegi fondacija zvahvaljujući kontaktima i uticaju srpskog naučnika Mihajla Pupina, kao jedinu koju je podigla u nekom glavnom gradu i jedinu u nekoj slovenskoj zemlji. Nauka je u Kraljevini postizala odlične rezultate a neki od najuspešnijih naučnika bili su Pavle Savić (fizičar), Jovan Karamata (matematičar), Panta Tutundžić (hemičar) i Aleksandar Belić (lingvista). Pored Pupina, jedno od najvećih srpskih imena u svetu nauke, bio je fizičar i elektrotehničar Nikola Tesla. Intenzivno se razvijala i jugoslovenska književnost između dva rata a neki od najzapaženijih predstavnika bili su Ivo Andrić, Miloš Crnjanski, Stanislav Vinaver, Momčilo Nastasijević, Miroslav Krleža i Isidora Sekulić.

            U novoformiranoj Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji tehnološki napredak i industrijalizacija, koja je pokrenula stotine hiljada stanovnika sela, zahtevao je veći stepen obrazovanja. Država je uvela besplatno i obavezno osmogodišnje školovanje, a do početka sedamdesetih godina planirano je da sva deca budu obuhvaćena ovim programom. Posebna pažnja posvećena je školovanju nacionalnih manjina u Srbiji, koje su činile 25% njenog ukupnog stanovništva. Veronauka je 1951. godine izbačena iz sistema obrazovanja. Od 1947. do 1977. godine za dva puta se povećao broj srednjih škola (gimnazija i stručnih), a broj đaka u njima gotovo sedam puta. Prema popisu iz 1981. godine broj nepismenih sveden je na 9.5%. Velika reforma školstva sprovedena je osmadesetih godina uvođenjem tzv. usmerenog obrazovanja – ukinute su gimnazije a napravljeni srednjoškolski centri koji su obučavali đake za oko 500 zanimanja od prvog do četvrtog stepena obrazovanja. Pored velikih univerzitestskih centara u Beogradu, Zagrebu i Ljubljani, u posleratnom peridu otvoreni su novi univerziteti u republičkim i pokrajinskim centrima – Sarajevu, Titogradu, Skoplju, Novom Sadu, Prištini i dr. Godine 1982. na univerzitetima u Jugoslaviji školovalo se više od  400 000 studenata od koji su skoro 50% bile žene.

            Napredak je postignut i na polju kulture i nauke. U prvim posleratni godinama nova vlast je svaki vid umetničkog stvaralaštva držala pod svojom kontrolom, tako da su do 1948. godine filmovi, muzika, polularna literatura, bili pod uticajem sovjetske kulture. Nakon sukoba sa Informbiroom u Jugoslaviji je zavladala veća sloboda stvaralaštva. Zapadni uticaji bili su dominantni u kulturi, muzici, modi, filmu, svakodnevnom životu. Simbol jugoslovenske moderne književnosti možemo reći da je bio Ivo Andrić čija su dela stekla svetsku slavu a on sam postao dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1961. godine za roman „Na Drini ćuprija“, kao i za celokupan dotadašnji rad.

Vladimir Lukić

dipl. istoričar