Tokom Velikog bečkog rata (1683 - 1699), vođenog između Osmanlija i evropskih država udruženih u „Svetu ligu“, turska vojska je izgubila upravu nad Petrovaradinom i tvrđavu su preuzeli Habzburzi.

U cilju bolje odbrane granice od Turaka 1692. godine otpočela je gradnja novog fortifikacionog objekta po sistemu francuskih utvrđenja markiza Sebastijana Vobana. Građena je po planovima Kajzersferda i Marsilija a vojni graditelji su bili Vamberg, Gisenbir, Doksat, Manet i Šreder. Zvanično je završena 1780. godine u vreme cara Josifa II Habzburškog. Prostire se na 110 ha, a sastoji se od Gornjeg i Donjeg grada. Gornji grad predstavlja tvrđavu u užem smislu, opasanu viskoim bedemima, sa nizom podzemnih laguma i galerija dužine oko 16 km. Tu se nalaze Arsenal, Jednostavna kasarna, Duga kasarna, Oficirski paviljon i Toranj sa satom. Donja tvrđava (Vaserštat) predstavlja malo naselje, gde se nalaze oficirski stanovi sa magistratom, stari arsenal, kasarna, bolnice i druge zgrade. U podgrađu tvrđave nalazi se katolička crkva svetog Juraja, koju su sagradili isusovci odmah po odlasku Turaka, i pravoslavna crkva svetog Pavla sagrađena 1922. godine. Ispod zgrade Arsenala pronađeni su ostaci cistercistske opatije iz XIII veka posvećene Blaženoj device Mariji.

Tvrđava je sredinom XX veka demilitarizovana i proglašena istorijskim spomenikom. Danas su na njoj smešteni Muzej i Arhiv Novog Sada, hoteli, restorani, ateljei, galerije, akademija umetnosti, astronomska opservatorija, planetarijum i dr. Počev od 2000. godine na njoj se održava poznati muzički festival „EXIT“. 

Vladimir Lukić

dipl. istoričar