Istorija ovog prostora počinje pre 5000 godina kada je arheološkim istraživanjima utvrđeno postojanje naselja iz neolita i gvozdenog doba. Rimljani su kroz Sićevačku klisuru izgradili vojni put Via militaris te se oko starog rimskog utvrđenja vremenom formiralo naselje koje je nosilo naziv Mutacio Turess (kula).  Naziv Pirot prvi put se javlja kod Slovena koji su uz male izmene sa grčkog jezika naziv Pirgos (kula) prilagodili i nazvali Pirot. Sa dolaskom Turaka sredinom 14. veka grad biva osvojen i sve do 1877. nalazio se pod njihovom vlašću. Za vreme Prvog i Drugog svetskog rata grad je pretrpeo velike štete, bio okupiran od strane Bugara da bi 1944. dočekao oslobođenje zahvaljujući 2.000 piroćanaca koji su dali svoje živote.

Pirotski ćilimi, grnčarija, peglana kobasica, kačkavalj i običaji su ono što Pirot čini jedinstvenim. Zbog velikog broja manastira i crkava često ga nazivaju „Mali Jerusalim“, a na to se nadovezuju brojna seoska domaćinstva koja na poseban način oslikavaju ljude i kulturno nasleđe ovog kraja:

• Manastir Sv. Jovan Bogoslov – Poganovski manastir
• Manastir Sv. Đorđa, Temska
• Manastir Sv. Jovan, Krupac
• Manastir Sv. Nikole, Planinica
• Manastir Visočka Ržana
• Manastir Rsovci
• Manastir Sukovo
• Manastir Sv. Onufrije
• Tvrđava Momčilov grad
• Zgrada muzeja Ponišavlja
• Zgrada Gimnazije
• Begov most
• Tvrđava na Crnom vrhu
• Srpsko vojničko groblje
• Grčko vojničko groblje

Prirodne vrednosti nimalo ne zaostaju za kulturnim:

• Stara planina
• Planina Vidlič
• Vlaška planina
• Pećina Vetrena dupka
• Pećina Vladikine ploče
• Reka Nišava
• Zavojsko jezero
• Krupačko jezero
• Termalni izvori Zvonačke banje
• Jelovičko vrelo
• Klisura Vladikina ploča
• Klisura reke Jerme
• Klisura Rosomačke reke
• Brojni vodopadi i vrela.

Zahvaljujući ogromnim šumskim kompleksima, lovni i ribolovni turizam su jedni od prioriteta razvoja turizma. Najveće lovište je Ponišavlje površine 87.000 ha, zatim Suvodol, Stara planina I, Stara planina II u kojima se love divlja svinja, zečevi, poljske jarebice, srne i prepelice. Zavojsko jezero i sliv reke Jerme, Visočice i Temštice imaju izuzetno čiste vode  u kojima živi pastrmka i mrena, te su veoma popularne za ribolovce. Negovanje tradicije, običaja i folklora kroz organizaciju raznih manifestacija su upravo ono što privlači najveću pažnju turista: Sajam pirotske peglane kobasice, Izložba vina, rakije i tradicionalnih jela, Jagnjijada Krupac, Festival staroplaninskih jela, Međunarodni folklorni festival, Festival majstora pirotskog roštilja, Staroplaninski maraton.

Saobraćajni položaj grada je veoma povoljan jer kroz opštinu prolazi autoput E-80 koji vodi od granice sa Bugarskom do Niša (75 km) i dalje se nastavlja na autoput E-75 koji vodi do Beograda (330 km). Magistralni put M-9 prolazi kroz Pirot i ide ka Leskovcu, Prištini, Peći sve do Crne Gore. Železnička pruga Beograd – Sofija takođe prolazi kroz opštinu, dok je najbliži aerodrom u Nišu, Konstantin Veliki, udaljen 70 km.