Prvobitni spomenik neznanom junaku na Avali

Na mestu nekadašnjeg rimskog utvrđenja na Avali, Srbi su u srednjem veku podigli utvrđeni grad Žrnov. Njegov strateški značaj počinje da slabi sa padom Beorgada 1521. godine pod tursku vlast, da bi tvrđava konačno bila napuštena u XVIII veku. U njegovoj blizini stanovnici okolnih sela sa Avale podigli su spomenik palom junaku u Prvom svetskom ratu.


Još tokom borbi 1915. godine nemački vojnici sahranili su srpskog vojnika i zapisali „Nepoznati srpski vojnik“. Posleratna komisija je 1921. godine otvorila grob kako bi utvrdila ko je tu sahranjen. Pronađeni su posmrtni ostaci čoveka kome je granata raznela levi deo grudnog koša, sa glavom položenom na tu istu granatu. Sahranjeni čovek nije imao vojničkih oznaka kod sebe, a kako je bio i sitne konstitucije pretpostavlja se da je bio prilično mlad i regrutovan na brzinu kao trećepozivac. Stanovnici Belog Potoka prvi su obeležili njegov grob u vidu piramidalnog kamenog spomenika sa krstom. Jednu deceniju kasnije, po želji kralja Aleksandra Karađorđevića, izrađen je mauzolej Neznanom junaku. Krst sa nekadašnjeg spomenika i dalje se nalazi u porti crkve u Belom Potoku.

 

Vladimir Lukić

dipl. Istoričar