Vinska istorija

Nekada su i tri najveća srpska manastira Hilandar, Studenica i Žiča, kroz čitav srednji vek imali svoje vinograde i podrume vina u Župi. Slavni srpski knez Lazar imao je u Župi svoje podrume u poljani Kruševica. Župa- srpska šampanja, kako ju je 1904. godine, nazvao francuski konzul Deko, nalazi se u kotlini između Kopaonika, Željina, Goča i Jastrepca. Kažu da je klima u Župi ista kao klima u francuskoj oblasti Bordo.

Okosnicu razvoja vinogradarstva i vinarstva od šezdesetih godina XX veka činili su Vino Župa iz Aleksandrovca, osnovana 1956. godine ujedinjenjem 9 zemljoradničkih zadruga i Rubin iz Kruševca, osnovan 1955. godine.

Vino je u Župi vekovima bilo znak moći, bogatstva, vlasti, ali i izvor opstanka. Pili su ga keltski ratnici, rimski legionari, vizantijski stratezi, srpski župani i carevi, episkopi i arhiepiskopi, turski begovi.

Vinogradarstvo i vinarstvo danas

Župa je danas poznata po vinogradima i vrednim vinogradarima koji pronose slavu ovog kraja jer su geografski, klimatski i pedološki uslovi sigurno među najboljima u Srbiji za gajenje vinove loze. Aleksandrovac svojim geografskim položajem gospodari brežuljcima i otvara pogled na vinograde Župe i proplanke Kopaonika. Župsko vinogorje se nalazi u zapadnom delu Srbije u slivu Zapadne Morave i njenih pritoka.

Vinogradi u Župi su rasprostranjeni na oko 2.500 hektara, od čega je 50 hektara podignuto u zadnje dve godine. Aleksandrovac i okolina gaje tamjaniku i prokupac, najstarije autentične sorte grožđa u Srbiji. Prokupac, zvani i rskavac je sorta stara oko 1000 godina, a tamjanika, muskatna sorta poreklom iz Francuske, koja se u Srbiji gaji preko 500 godina. Još se gaje i župski bojadiser, smederevka, sovinjon, semijon, župljanka, neoplanta, šardone i italijanski rizling.

Put vina

Župa, prestonica loze i vina, tradicionalni predeo srpskog vinogradarstva i vinarstva. Čitava Župa je prava domaćinska kuća. Danas tu tradiciju obnavlja pedesetak proizvođača ovih i drugih vina, koji svoja vina iznose na festival koji se odvija tokom berbe. Tokom tri dana festivala iz fontane na gradskom trgu, neprestano teče mlado vino iz župskih podruma. Manastirska vina možete degustirati i u obližnjem manastiru Ljubostinja, što je poseban doživljaj.

šta jesti?

U svim restoranima se služe specijaliteti nacionalne kuhinje i čuvena župska vina. Uz kajmak i beli sir sa ovog područja treba piti lokalno vino župljanku, uz koje dobro ide i gibanica. Uz neizbežnu jagnjetinu sa ovog područja, možete probati punija bela vina, ali i snažna crvena vina tipa prokupac ili vranac. Ova vina dobro idu i uz sarmu od kiselog kupusa, uz koju se može piti i italijanski rizling. Sa musakom od krompira se dobro slaže tradicionalno vino iz ovog kraja tamnjanik.

šta videti?

Turističku ponudu Aleksandrovca, upotpunjuje i blizina Kopaonika i Vrnjačke banje, dva poznata turistička centra Srbije. Ostaci manastira Drenča iz XIV veka, manastir Rudenice s početka XV veka i ostaci srednjevekovnog župskog grada Koznika, obogaćuju mogućnosti vinskog puta i vinskog turizma.

Na čuvenoj Župskoj berbi, najvinskijoj i najstarijoj vinskoj manifestaciji u Srbiji, izlažu se najbolja župskavina a župski vinogradari se kite novim odličjima. Za ovu manifestaciju se pravi vinska ulica i jedinstvena fontana vina iz koje se tokom tri dana besplatno služi vino. Župljani u šali znaju da kažu da vinsku ulicu imaju jednom godišnje, a vinske uličare stalno.

Obilazak poljana, što je naziv za sezonska vinogradarska naselja u Župi koja su u prošlosti bila privremena staništa vinogradara iz udaljenih planinskih sela koji su u Župi imali svoje vinograde, može biti veoma interesantan.