Odlukom Vlade Republike Srbije pećina je 1995. godine proglašena za Spomenik prirode tj. zaštićeno prirodno dobro od izuzetnog značaja kao speleološki objekat sa izuzetnim arheološko-panteološkim vrednostima.          

Poslednje uređenje pećine bilo je 2009. kada je i dobila dekorativno osvetljenje. Takođe u samoj pećini postavljen je aparat za kalcifikaciju, koji pokazuje kako se stvaraju pećinski ukrasi (stalaktiti i stalagmiti). Sama pećina ne obiluje ovim ukrasima, ali u pojedinim zonama ima ih u većem obimu u obliku korala. Ispred pećine je uređen park u kome su razmeštene skulpture životinja ledenog doba.

Takođe, otkriveni su ostaci materijalne kulture ljudi starijeg kamenog doba-alatke od kosti i okresanog kamena, koji ujedno predstavljaju prve naučne dokaze o naseljenosti teritorije Srbije u doba paleolita. Ti ljudi neandertalskog tipa pećinu su koristili kao sklonište u periodu od pre 50.000 do pre 35.000 godina. Za turističke posete uređeno je 187,5 m pećinskog kanala. Ali, usled velikog broja podzemnih kanala, pretpostavlja se da je ta dužina 2 do 3 puta veća. Još uvek se ne zna koja je  reka ponornica proticala kroz pećinu, jer u okolini nije otkriven nijedan potencijalni ponor. Jedino mesto nalazi se sa južne strane groblja i predstavlja plitku vrtaču prečnika oko 20 m, koja podseća na ponor i nosi ime Vratolomija.

Prvobitni ulaz u pećinu razoren je za vreme rada kamenoloma, tako da je od stare tavanice sačuvan samo deo svoda na ulazu debljine 1-2 m. Od tog današnjeg ulaza do 29 m  u dužinu, kanal je dobio ime Arheološki kanal. Ime je dobio pre svega po arheološkim iskopavanjima. Njegova širina je 3-5 m a visina 2-6 m. Na njega se nadovezuje Kanal faune ledenog doba. Širina ovog kanala je  2-5 m, najviše u proširenju 7 m i Optimističkoj dvorani 5 m. Tokom iskopavanja 1977. godine otkrivena su dva nova kanala: Kaskadni kanal i Dvorana risovačkog čoveka. Iz Optimističke dvorane ulazi se u Kaskadni kanal koji predstavlja uzlazni kanal, dužine je 32,5m. Tu je probijen ulaz u kanal koji je ispunjen kristalnim kalcitom i koralnim nakitom svih vrsta, boje ćilibara, zbog čega je i nazvan Ćilibarska soba. Glavni pećinski kanal je Dvorana risovačkog čoveka kroz koju se prolazi kroz uzan i nizak kanal. Najveća dužina dvorane je 25 m, a širina 15 m. Zidovi su uglavnom bez nakita, ali na tavanici se javlja retki aragonitski nakit zbog čega se pećina posebno ističe. Sa Dvoranom su spojena dva proširenja: Snežna koralna soba i Vesnina soba. Snežna koralna soba cela je prekrivena koralnim nakitom. Duga je 4 m i široka i visoka po 2 m. Vesnina soba ime je dobila po Vesni Bogdanović, koja je bila rukovodilac arheoloških iskopavanja. Soba je duga 4 m i široka i visoka od po 1,5 m. Tokom 1979. godine lopovi su provalili u pećinu i tada je pećinski nakit u ovoj sobi u potpunosti uništen.

U ulaznom delu pećine nađeni su ostaci 20 vrsta životinja - sisara: pećinski lav, pećinski medved, hijena, mamut, bizon, jelen, nosorog i dr. Najbrojniji su ostaci pećinskog medveda - 2/3 svih kostiju. Drugi po brojnosti su divlji konji. Životinjske kosti najviše su prisutne na potezu pećine od ulaza do Optimističke dvorane. Posle ove dvorane nema ni paleontološkog ni arheološkog materijala. Istraživanjnima je utvrđeno da životinjske kosti pripadaju ledenom dobu.

Živi svet pećine bogat je insektima i zglavkarima koje skoro i da ne možete da ih vidite  jer žive na vlažnim i skrovitim mestima. Pored njih, u pećini žive i slepi miševi potkovičari koji vise sa pećinskih tavanica i endemski insekt iz roda Trechus Sp.