Spomen-park Slobodište
Grad Kruševac se nalazi na reci Rasini, smešten je u centralnom delu Republike Srbije i sedište je Rasinskog okruga. Kao jedan od većih regionalnih centara u državi bio je izuzetno važan okupatorskim snagama tokom Drugog svetskog rata. Prvi značajniji vid otpora pružili su partizanski i četnički odredi tokom tzv. „Bitke za Kruševac“ 1941. godine, kao deo sveopšteg napada na gradove u Šumadiji koji su bili pod upravom Nemaca. Napad je bio bez uspeha a nakon njega je 23. septembra 1941. godine na Slobodištu po prvi put otvoreno strelište, sa ciljem streljanja 25 ratnih zarobljenika.
Slobodište je mesto jugozapadno od Kruševca na padinama brda Bagdala, na kom je tokom okupacije streljano oko 1650 ljudi, najviše iz Trstenika, Vrnjačke banje, Kraljeva, Kruševca ali i Zapadne Srbije. Zarobljeni četnici, partizani, Romi i ostali, smeštani su u Kazneni zavod u Kruševcu koji je bio neka vrsta logora, odakle su ih dovodili na Slobodište i streljali. Najveće streljanje desilo se 29. juna 1943. godine kada je život izgubilo 324 lica, uglavnom civila iz okolnih sela. Ono je sprovedeno kao kazna zbog ranijeg napada na nemačke vojnike. Neretko su streljanja vršena i u Kaznenom zavodu a tela sahranjivana na Slobodištu.
Grad Kruševac oslobodile su 14. oktobra 1944. godine jedinice 64. pešadijskog korpusa Crvene armije i 2. proleterske udarne divizije NOVJ. Na mestu nekadašnjeg strelišta na Slobodištu danas se nalazi spomen-park zajedničke grobnice palih rasinskih partizana i žrtava fašističkih zločina. Građen je prema projektu arhitekte Bogdana Bogdanovića u periodu od 1960. do 1965. godine. Prostire se na 10 hektara a sastoji uz tri dela:
- Predvorja sa humkama odnosno betonskih kripti sa posmrtnim ostacima 42 borca Rasinskog odreda;
- Doline pošte – prostora amfiteatralnog oblika sa kompozicijom 12 kamenih ptica koje simbolizuju neuništivost života;
- Doline živih koju čine amfiteatar (sa kapacitetom od oko 20 000 gledalaca), pozornica i žrvanj.
Vladimir Lukić
dipl. istoričar