Ustankom u Srbiji 1941. godine stvorena je prostrana slobodna teritorija koja je dobila ime Užička republika, a koja je uništena nemačkim napadom na jesen iste godine. Njihovi posmrtni ostaci, kao i kasnije poginulih narodnih heroja Save Jovanovića Sirogoja, Aleksandra Jovanovića Otrova i boraca stradalih na Zlatiboru 1944. godine, preneti su u ovu spomen-grobnicu otvorenu 1961. godine. Njen autor, arhitekta Jovanka Jeftanović, predvidela je grobnicu kvadratnog oblika, popločanu granitnim pločama braon boje, sa nadgrobnom pločom od crnog granita i memorijalnim tekstom. Severoistočno od grobnice 1967. godine podignut im je spomenik, kao rad vajarke Ane Bešlić. Podignut je u vidu obeliska od belog krečnjaka sa reljefnom predstavom ljudske figure, dlana i sunca, i sa stihovima pesnika Vaska Pope „Ne dam ovo sunce u očima, Ne dam ovo hleba na dlanu“.

Godine 2019. proglašen je za spomenik kulture.

Vladimir Lukić

dipl. istoričar