Svetovna i verska medicina srednjeg veka
Kako se u srednjem veku na ljudsko telo gledalo kao na nešto grešno i propadljivo a na bolesti kao izvor velikog straha, lekarski posao smatran je izuzetnom veštinom. Kako nam se čini, sa ovim nevoljama Srbi su se u srednjem veku nosili sa dosta uspeha.
Naši preci suočavali su se od najobičnijih bolesti do smrtonosnih epidemija. Iz nekoliko medicinskih spisa (npr. „Hilandarski medicinski kodeks“ i „Hodoški zbornik“) saznajemo da su ljudi najčešće bolovali od groznice, zubobolje, nesanice, vratobolje, srdobolje, kostobolje, šuge, malarije, zujanja u ušima, gluvoće, žutice, sunčanice i dr. Nešto veću strepnju izazivale su velike boginje sa kojima su se borili sa manje ili više uspeha. Takođe, veliku opasnost predstavljala je i lepra ili guba, zarazna i neizlečiva bolest od koje se sporo umiralo a koja se prenosila neposrednim dodirom. Bolesnici su zato često bili izolovani i živeli od milostinje. Ona se u Evropi pojavila u vreme krstaških ratova a u Srbiji krajem 12. veka. Kao srpski vladar koji je imao najviše milosti prema gubavcima pominje se despot Stefan Lazarević. Ipak, najstrašnija bolest bila je kuga. Ona se tokom ranog sredjeg veka pojavljivala u proseku svakih deset godina, a najveća epidemija bila je sredinom 14. veka – tzv. epidemija „crne smrti“ od koje je umrla jedna trećina stanovništva Evrope. Lekari nisu znali od čega nastaje niti kako se prenosi, ali su smatrali da je njen uzrok vazduh zatrovan nečistoćom. Zbog toga su često tražili spas u evakuaciji na prostore sa čistijim vazduhom, pa se jednom prilikom i car Dušan sa svojom porodicom sklonio na Svetu Goru.
GALERIJA
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Izuzev ovih nekoliko teških bolesti za većinu oboljenja lečenje je bilo uspešno. Sprovođeno je od strane ljudi različitog nivoa obrazovanja ali koji su svakako bili deo onovremenog evropskog naučnog lekarstva. Vladare i visoko plemstvo uglavnom su lečili stranci iz Dubrovnika ili Italije. Lekovi su bili biljnog ili životinjskog porekla. Od biljaka se se koristile razne trave i korenja, mahovine, semenja, bademi, smokve, urme, ulje; dok su životinjskog porekla lekovi pravljeni od mleka (kozijeg i magarećeg), jaja, loja, puževa, rakova pa i od jelenskog roga. Kada bi zvanična medicina zatajila prevagu bi odnosli crkveni ljudi. Ova vrsta medicine svodila se na čitanje molitvi za ozdravljenje koje je propisivala zvanična crkva (npr. kada se upornim molitvama upućenim Svetom Nikoli povratio vid kralju Stefanu Dečanskom). Takođe, rasporstranjeno mišljenje je bilo da od bolesti leče hrišćanski sveci i njihove mošti pa su dovođeni slepi, gluvi, nemi i ljudi opčinjeni demonima itd. Čuda je u retkim prilikama mogao da vrši i „sveti čovek“ koji je posedovao veliko znanje i natprirodne moći, što je prema crkvenim piscima slučaj sa Svetim Savom. I na kraju, postojala je i medicina zasnovana na nadrilekarstvu i magiji praćena izgovaranjem tajanstvenih reči i brojnim mističnim radnjama, ali ju je zvanična crkva najoštrije osuđivala.
Institucija bolnice bila je dobro poznata u Srbiji srednjeg veka. Njih su podizali vladari uz svoje manastire, a ova praksa, kao i uređenje i funkcionisanje bolnica ustanovljena je krajem 12. i početkom 13. veka u vreme Stefana Nemanje i Svetog Save – u manastirima Hilandaru i Studenici. U srednjevekovnoj Srbiji postojale su dve vrste bolnica. Jedne su se nalazile u samim manastirima i u njima su se od uobičajenih bolesti lečili ostareli monasi, dok su druge bile izdvojene posebne institucije namenjene teškim bolesnicima. Uzor za gradnju ovih bolnica bile su vizantijske bolnice, ali nažalost izgled ovih srpskih ustanova nam nije poznat.
Vladimir Lukić
dipl. istoričar