Veliki Vetren
Planina Juhor se nalazi u centralnom delu Srbije u Pomoravskom okrugu, udaljena oko 160 km od Beograda. Na Velikom Vetrenu, vrhu planine Juhor, arheolozi su 1997. godine pronašli jedno od važnijih keltskih utvrđenja.
Najstariji tragovi života na ovom lokalitetu datuju iz 5. milenijuma a samo keltsko utvrđenje podignuto je u drugom veku pre nove ere. U najnižem delu nalazila se nekropola sa svetilištima, zatim iznad nje podgrađe sa palisadama, a na samom vrhu utvrđenje. Tvrđava je kontrolisala ključne puteve odnosno prostor od oko 1 000 kvadratnih kilometara. Prostor koji je zauzimala iznosi 4 hektara. Na osnovu pojedinih nalaza smatra se da se tu nalazio i značajan rudarsko-metalurški i privredni centar.
Godine 1997. pronađeno je i 140 predmeta koji su pripadali Keltima. Dve godine kasnije otkrivena je druidska pećina, jedinstvena u jugisotočnoj i jedan od retkih primera u čitavoj srednjoj Evropi. Na lokalitetu su otkriveni i nalazi od perioda eneloita pa sve do osmanskog doba. Ovo utvrđenje se vekovima koristilo u vojne svrhe a poslednji put koristila ga je srpska vojska u XX veku. Danas, iako predstavlja važano arheološko nalazište, nije sistematski istraženo a lokalitet je zapušten.
Vladimir Lukić
dipl. istoričar