Zašto je postavljanje spomenika Pobednik na Kalemegdanu izazvalo skandal?

Prvi spomenik koji je izazvao skandal je Pobednik na Kalemegdanu. Predsednik opštine Beograda Ljubomir Davidović i grdski čelnici u avgustu 1913. doneli su odluku da se pobeda u Prvom balkanskom ratu obeleži podizanjem spomenika. Prvobitno je zamišljeno da se podigne monumentalna fontana na prostoru Terazijskog platoa, odnosno trga prestolonaslednika Aleksandra, kako se trg tada nazivao. Predviđeno je da fontana bude izrađena od kamena, sa postamentom koje bi činile četiri lavlje figure na čijim leđima je počivao ovalni bazen.


Iz središta fontane trebalo je da se uzdiže mermerni petostepeni stub, simbol petovekovnog ropstva pod Turcima novooslobođenih krajeva, na čijem vrhu je predviđena figura Pobednika kao vesnik trijumfalnih bitaka. Figura skulptora Ivana Meštrovića preležala je Prvi svetski rat, koji je prekinuo izradu spomenika, u jednom magacinu vodovodnih cevi na Senjaku. Ipak, 1923. godine došlo je do sporazume između Beogradske opštine i Meštrovića da se izgradi spomenik na Terazijama. Nakon što su počeli pripremni radovi na kopanju temelja i postavljanju spomenika, 1927. godine izbio je skandal, a beogradska javnost je osporavala postavljanje spomenika na Terazijama sa moralnog i umetničkog aspekta. U centar polemike došlo je pitanje obnaženosti Pobednika, jer se smatralo da će on, „nepristojan zbog svoje izrazite muškosti“, negativno uticati na moral srpskih devojaka. U nedelju 7. oktobra 1928. godine Pobednik je otkriven na Kalemegdanu, podignut na visinu od sedamnaest i po metara – kako je pisala Politika – „ne zato da se što bolje vidi, već da se vidi što manje. Pošto se opštini i ta mera učinila nedovoljno predostrožna, ona je oko Pobednika podigla ogradu, tako da se zaista ništa ne vidi.

 

Preuzeto iz „Prvi u Srbiji crtice iz istorije početaka“, priredio Zoran Penevski, Beograd, 2016. Str. 90. Izdavač Laguna, Beograd.