Formiranje prostorno kulturno-istorijske celine "Terazije" započeto je početkom 19. veka kada je "urbanistička politika" kneza Miloša Obrenovića izričito nalagala širenje Varoši van šanca prinudnim iseljavanjem srpskih trgovaca iz Savamale i parcelisanje prostora koji se protezao pravcem od nekadašnje Stambol kapije na Trgu Republike ka današnjoj Slaviji. Prostor je vekovima do tada bio pust i nenaseljen. Postepenim razvojem i naseljavanjem sve imućnijeg sloja društva ovaj prostor dobija reprezentativni izgled. Proširivanjem ulice i njenim povezivanjem najstarijeg dela grada Kalemegdana, Knez Mihailove ulice, Trga Republike sa Slavijom, Bulevarom kralja Aleksandra i Vračarom umnogome je uticalo na formiranje namene i karaktera Terazija. Njegova izdužena forma koju preseca glavna saobraćajna arterija čini ga drugačijim od "tradicionalnog" trga u formi prostranog platoa sa centralnim obeležjem. Istovremeno, nasleđena spontano nastala urbana matrica Terazija i račve glavnih puteva izlaza iz nekadašnje beogradske varoši koja je zatečena prilikom naseljavanja sačuvana je do danas. Izgradnja dvorskog kompleksa sa dvorskom baštom, Terazijske česme (Česma kneza Miloša), Hotela Moskva i drugih hotela, kafana, trgovačkih i zanatlijskih radnji, rentijerskih zgrada i privatnih kuća, čini jedan segment kompleksnog istorijata ovog prostora.

Osnivanje prvog naselja na prostoru najužeg jezgra današnjeg Beograda datira još od antičkog doba kada stari Rimljani formiraju rimski grad Singidunum, građen po svim principima urbanizma rimskih gradova. Singidunum je bio jedan od većih gradova provincije Gornje Mezije, i jedan od glavnih činilaca u odbrani rimske granice na Dunavu. I pored veoma uništenog rimskog kulturnog sloja zbog kasnije intenzivne građevinske delatnosti u okviru današnje centralne gradske zone, na osnovu zabeleženih podataka o ranijim arheološkim nalazima i arheološkim iskopavanjima koja se izvode poslednjih decenija, sa dosta sigurnosti može se odrediti uža gradska zona rimskog Singidunuma. Grad se na severoistočnoj strani prostirao do današnje Simine ulice, na jugoistočnoj strani do Trga Republike, a na jugozapadnoj do Brankove ulice. Van ovog prostora koji je obuhvatao i Terazije, nalazile su se neizgrađene površine iskorišćene za gradske nekropole. Glavnu gradsku komunikaciju, predstavljao je nastavak via cardo legijskog logora na Kalemegdanu, koji se od jugoistočne kapije pravcem današnje Knez Mihailove ulice ulivao u put koji je vodio za Viminacijum, drugi značajan grad rimske provincije Gornja Mezija. Prilikom zemljanih radova tokom izgradnje objekata i infrastrukture u Vlajkovićevoj, Kosovskoj, Palmotićevoj, u Pionirskom parku i na platou gde je građena Narodna skupština, otkriveno je i istraženo preko stotinu rimskih grobova sa ove nekropole. Rimski Beograd imao je i široku vodovodnu mrežu. Izvorište se nalazilo između naselja Mirijevo i Mali Mokri Lug. Trasa ovog vodovoda išla je pravcem ulice Vojislava Ilića, preko Crvenog krsta, ulicama Mileševskom, Krunskom, Bulevarom kralja Aleksandra, pa je preko Pionirskog parka izlazila na Terazije, odakle je Knez Mihailovom dolazila do vojnog logora na Kalemegdanu.

Tokom celog srednjeg veka geografski položaj doneo je Beogradu nemirne godine, kada se naizmenično nalazio u rukama Bugara, Vizantinaca i Ugara. Posle smrti despota Stefana, Beograd ponovo potpada pod ugarsku vlast sve do zauzimanja grada od strane Turaka 1521. godine koji su ga gradili prema svojim uzorima, potrebama i mogućnostima. Varoš koja se prostirala van tvrđave imala je dva dela. Jedan deo se nalazio u donjem gradu Beogradske tvrđave, pa je nazivan Donja ili Vodena varoš. Drugi deo, koji je zahvatao veću površinu, bilo je predgrađe. Ono se u luku protezalo od Save do Dunava, zahvatajući u širinu prostor od parka Kalemegdan do Trga Republike, i deleći se na savski kraj, srednji deo na beogradskoj gredi, i dunavski kraj. U odnosu na dunavski deo, savski kraj je bio mnogo uži.

Mnogobrojni putopisci koji su opisivali Beograd tokom 16. i prve polovine 17. veka, ne pominju nikakvo utvrđenje oko Varoši. Većina od njih čak naglašava da je Varoš bila otvorena. Tada su počele da se podižu javne i stambene zgrade orijentalnog tipa. Oko brojnih džamija počele su da se obrazuju mahale i da se grade hanovi, bezistani i karavansaraji. Pored manjih grobalja koja su se nalazila oko džamija, sredinom varoši, na prostoru koji je u srednjem veku bio neizgrađen, formirano je veliko središnje groblje, na prostoru od današnje ulice Kralja Petra do Trga Republike, obuhvatajući Studentski trg i Akademski park. Vremenom groblje se širilo na jugoistok, tako da je krajem 17. veka, dosezalo do današnjeg Cvetnog trga, obuhvatajući dobrim delom i prostor Terazija. Na ovom groblju vršeno je sahranjivanje sve do polovine 18. veka. Kako se Beograd, po turskom osvajanju vremenom širio, ukazala se potreba i za proširivanjem vodovodne mreže. Tako je, paralelno sa starim rimskim, koji je još bio u upotrebi izgrađen i Varoški vodovod. Trasa Varoškog i Rimskog vodovoda poklapala se na delu od Starog dvora do ulice Kralja Petra. Uvodeći vodu u varoš, Turci su, na određenim rastojanjima podizali kule na koje su vodovodnim cevima uzdizali vodu, da bi ona dobila veći pad za njen dalji tok. Jedna od tih kula bila je na mestu gde je danas Terazijska česma, druga je bila kod kafane "Ruski Car", a treća ispred kafane "Grčka Kraljica". Od ove tri kule najveća je bila ona na Terazijama. Nalazila se na jednoj čistini daleko od tadašnjih kuća u Varoši. Ove kule Turci su zvali "terazije za vodu". Od tog naziva, kasnije, kada je u 19. veku, počela izgradnja nove Beogradske varoši, ceo kraj od Starog i Novog Dvora do blizu Stambol-kapije prozvan je Terazije, ime koje se zadržalo do danas. Nije poznat podatak kada je terazijska kula sagrađena. Postojala je sve do 1860. godine, kada je u čast drugog dolaska kneza Miloša na vlast, podignuta nova i danas postojeća česma.

Početkom 19. veka za budući razvitak tada još uvek perifernih Terazija, od važnosti su imala i dva puta koja su se tu susticala: Kragujevački drum koji se nastavljao na današnju ulicu Kralja Milana, i Smederevski drum koji se nastavljao na Fišekdžijsku čaršiju, današnji Bulevar kralja Aleksandra. Terazije tako postaju glavna kolska stanica na ulazu u Beograd, a zastajanje zaprega levo i desno od glavnog druma formiralo je privremene "stanice" koje su dale današnjem trgu Terazije blago levkasti oblik. Posle izdavanja Hatišerifa od strane Turske 1830. započeta je intenzivna gradnja i uređenje grada. Oslobođen turskog pritiska, Beograd se ubrzano razvijao, kidajući veze sa orijentalnom tradicijom i vezujući se za nove, progresivne, evropske tokove. Nekadašnji centar Beograda, koji se za vreme kneza Miloša formirao na platou iznad Save, sada je prenet na Terazije. Njegovim ukazom Beogradska opština je naredila iseljavanje trgovaca, kolara, kovača, kujundžija i kazandžija iz Savamale kako bi se naselio prostor do tada prekriven livadama i baruštinama. Prirodna konfiguracija terena ispunjavala je sve uslove da se na tom mestu podigne nova stambeno-poslovna celina po urbanističkim principima velikih evropskih prestonica. Isprva su placevi deljeni besplatno pod uslovom da se ograde i da se na njima podižu kuće i otvaraju radnje. Nasleđena spontano nastala ulična matrica Terazija, na račvanju glavnih puteva, zatečena prilikom naseljavanja ostala je neizmenjena do danas. Blokovi su nepravilni, a parcele postepeno usitnjavane, po sadržini su bile polufunkcionalne - stanovanje, radnje i magacini, orijentisane prema dubini bloka, u uličnom frontu široke u proseku od 10-12 m. Prve kuće bile su skromne i prizemne, ređe spratne, zidane od ćerpiča sa oplatom od blata i krovom od ćeramide. Ulice su bile nekaldrmisane, a na izvesnim odstojanjima postavljani su petrolejski fenjeri. Na čelu prve komisije za uređenje Terazija bio je slovački inženjer Franc Janke koji je predložio rekonstrukciju tadašnje orijentalne mreže ulica na ovom prostoru, međutim njegov predlog je delimično usvojen jer je iziskivao velika finansijska sredstva.

Za vreme vlasti kneza Aleksandra Karađorđevića (1842-1858) Terazije dobijaju reprezentativan izgled samim tim što je knez za svoju rezidenciju otkupio plac sa kućom Stojana Simića, predsednika državnog saveta i jednog od prvih žitelja Terazija, koji se nalazio na mestu današnjih zgrada Starog i Novog dvora. Početkom 20. veka, zbog dvorskog kompleksa potez od Sremske i Kolarčeve ulice do ulice Dragoslava Jovanovića nosio je naziv Prestolonaslednikov trg. Već od sedme decenije 19. veka, za vreme vlasti kneza Mihaila Obrenovića krenula je nagla modernizacija Beograda i Srbije. Nakon oslobođenja Beograda od Turaka 1867. i prvih urbanističkih poduhvata Emilijana Josimovića duž poteza Kalemegdan-Slavija oformljeno je dugačko, centralno gradsko tkivo. U širem krugu oko Miloševe česme podižu se višespratne zgrade "palate" i postavlja prva drvena kaldrma u Beogradu. Krajem 19. veka Terazijama je prošao i prvi tramvaj, kaldrmiše se i osvetljava što je privuklo brojne investitore i imućnije vlasnike. Postepeno zanatlije zamenjuju visoki državni činovnici, intelektualci i bogati trgovci. Kuće projektuju srpski arhitekti evropskog obrazovanja i nosioci progresivnih ideja, samim tim sačuvani objekti iz tog perioda svedoče o transformaciji nekadašnjeg orijentalnog grada u modernu evropsku prestonicu. 

Novi konkurs za preuređenje Terazija raspisan je 1911. godine koji je pokazao i istakao njegov značaj ne samo kao tranzitnog saobraćajnog trga već kao novog središta javnog gradskog života. Regulacioni plan je zamisao francuskog inženjera Eduarda Ležea, po kojem je Trg dobio dva kolovoza, a po sredini cvetne rondele sa gvozdenom dekorativnom ogradom. Tokom uređenja, Česma kneza Miloša premeštena je na Topčider. Centralno mesto trga bilo je namenjeno fontani sa skulpturom "Vesnik pobede" (današnji Spomenik Pobedniku) vajara Ivana Meštrovića čija je realizacija prekinuta zbog izbijanja Prvog svetskog rata. Povodom venčanja kralja Aleksandra 1922. u najbržem mogućem roku izgrađeni su skverovi i kamena platforma po projektu arhitekte Dragiše Brašovana po sredini Terazija, na čijem mestu je 1927. godine podignuta jednostavna kružna fontana. Konačno mesto Meštrovićev spomenik dobio je na platou Gornjeg grada Beogradske tvrđave 1928. godine. Urbanističko-arhitektonska transformacija na prelomu dva veka rezultirala je graditeljskom ekspanzijom u periodu između dva svetska rata, koja se najbolje vidi i jasno primećuje na Terazijama. Godine 1937. podignuta je Palata Albanija, današnji urbani marker Beograda.

Posle Drugog svetskog rata uklonjeni su ukrasni skverovi, fontana i drvena kaldrma u cilju proširivanja trotoara i formiranja većeg i jedinstvenog kolovoza. Česma kneza Miloša vraćena je sa Topčidera na prvobitno mesto ispred hotela Moskva 1975. godine, gde se i danas nalazi.

Prostorno kulturno-istorijska celina danas ima ulogu glavnog tranzitnog trga multifunkcionalnog karaktera u okviru kojeg se nalaze objekti od visokog državnog značaja, stambene zgrade, ustanove kulture, hoteli, ugostiteljski objekti, javni spomenici i parkovi. S aspekta zaštite kulturnog nasleđa Beograda, prostorno kulturno-istorijska celina predstavlja zbirku arhitektonskih dostignuća i dela najistaknutijih srpskih i jugoslovenskih arhitekata: Aleksandra Bugarskog, Jovana Ilkića, Milana Antonovića, Milorada Ruvidića, Branka Tanazevića, Nikole Nestorovića, Danila Vladisavljevića, Petra i Branka Krstića, Dragiše Brašovana, Milice Krstić, Vladete Maksimovića, Branka Petričića, Lavoslava Horvata, Branislava Marinkovića, Alekseja Brkića, Bogdana Ignjatovića. Najstarije sačuvano zdanje na Terazijama jeste prepravljena zgrada nekadašnjeg Ministarstva prosvete - Dom Vukove zadužbine (Kralja Milana 2) iz 1870-1. delo arhitekte A. Bugarskog.

Po svojim arhitektonsko-urbanističkim vrednostima graditeljski reperi prostorne kulturno-istorijske celine su Zgrada Starog dvora i Zgrada Novog dvora, Hotel Moskva, karakteristična tačka gradske siluete i jedan od prvih objekata koji je obeležio modernizaciju Terazija, Palata Anker, Palata Atina, Igumanova palata, Palata Albanija i Zgrada druge ženske gimnazije. Svaka od ovih građevina antologijski je primer srpske arhitekture zbog čega imaju status kulturnog dobra. Poseban segment celine čini Trg Nikole Pašića, dok je Terazijska terasa, otvorena panorama ka reci i sremskoj ravnici. Pored arhitektonsko-urbanističkih vrednosti, prostorna kulturno-istorijska celina poseduje i nematerijalne vrednosti koje su duboko ukorenjene u značenje trga kao mesta okupljanja ljudi najrazličitijih društvenih slojeva, a često mogu biti i manifestaciona u službi obeležavanja ili proslavljanja značajnih događaja iz političkog i kulturnog života društva. Iako je reč o tranzitnom Trgu, u svesti građana Terazije su poput Knez Mihailove ulice jedna od najstarijih i najpoznatijih gradskih prostora, gde se istorija i tradicija prepliću. S obzirom na to da se vezuje za srpske vladare i vladarske dinastije, značajne pojedince i istorijske događaje, kao i da su se u okviru ovog prostora nalazile i nalaze značajne institucije ovaj prostor značajan je za proučavanje društvene istorije Srba. Vrednosti nematerijalne baštine prepoznate su u kulturnim pojavama dugog trajanja, starim zanatima i kafanama, prvim hotelima, kao i pojavama proisteklim iz savremene istorije.

U okviru prostorne kulturno-istorijske celine sledeći objekti utvrđeni su za nepokretna kulturna dobra:

1) Krsmanovićeva kuća na Terazijama, Terazije 34, Savski venac, kulturno dobro od velikog značaja;

2) Palata Atina, Terazije 28, kulturno dobro od velikog značaja;

3) Zgrada Ministarstva pravde, Terazije 41, Stari grad, kulturno dobro od velikog značaja;

4) Zgrada Smederevske banke, Terazije 39, Stari grad, kulturno dobro od velikog značaja;

5) Fotografski atelje Milana Jovanovića, Terazije 40, Stari grad kulturno dobro;

6) Igumanova palata, Terazije 31, Stari grad, kulturno dobro;

7) Palata "Anker", Terazije 26, Stari grad, kulturno dobro;

8) Terazijska česma, Terazije, Savski venac, kulturno dobro;

9) Palata Penzionog fonda u Beogradu, Trg Nikole Pašića 3, Terazije 29, Stari grad, spomenik kulture;

10) Kuća Zdravka Đurića, Prizrenska 7, Stari grad, spomenik kulture;

11) Zgrada Druge ženske gimnazije, Kraljice Natalije 31, Stari grad, kulturno dobro;

12) Hotel "Prag" u Beogradu, Kraljice Natalije 25-27, Stari grad, spomenik kulture;

13) Zgrada Starog dvora, Dragoslava Jovanovića 2, Stari grad, kulturna dobra;

14) Zgrada Novog dvora, Andrićev venac 1, Stari grad, kulturna dobra;

15) Zgrada Doma sindikata u Beogradu, Trg Nikole Pašića 5a i Dečanska 14, Stari grad, spomenik kulture;

16) Zgrada Ministarstva prosvete, Kralja Milana 2, Stari grad, kulturno dobro od velikog značaja;

17) Zgrada hotela "Moskva", Balkanska 1, Stari grad, kulturno dobro od velikog značaja;

18) Pionirski park, prirodno dobro;

19) "Antički Singidunum", arheološko nalazište;

20) Zgrada "Hempro" na Terazijama u Beogradu, Terazije 8, Stari grad, spomenik kulture.

U okviru prostorne kulturno-istorijske celine Terazije sledeći objekat uživa status dobra pod prethodnom zaštitom:

"Bezistan", Stari grad, Terazije 27

Prostorno kulturno-istorijska celina formirala se tokom 19. i 20. veka kada se istovremeno na političkoj sceni Srbije gradio put ka oslobođenju i nezavisnosti. Nastupajuće promene reflektovale su se u urbanističkoj i graditeljskoj slici grada koji je sve više dobijao odlike moderne evropske prestonice. Burna politička istorija tokom poslednja dva veka obeležena ratnim razaranjima i obnovama odredila je tipološku, stilsku i socijalnu raznovrsnost mnogih gradskih zona pa tako i Terazija. Njena transformacija i izgradnja tekla je postepeno, od glavne pristupne komunikacije Varoši u šancu, do trgovačkog centra nove Varoši, reprezentativnog Prestolonaslednikovog trga, i moderne stambeno-poslovne zone koja se širila i vremenom postala žila kucavica i središte današnjeg Beograda.

Terazije predstavljaju specifičan urbani trg kako po svojim prostorno fizičkim karakteristikama tako i funkcionalnoj raznovrsnosti. Iako Beograd ima više trgova Terazije se prepoznaju kao jedan od glavnih, pozicioniran na beogradskoj gredi koja razdvaja i na kojoj se sustiču Dunavska i Savska padina. Predstavlja mesto gde se u punom zamahu ispoljava urbanitet datog prostora i mesto na kome se očitava stepen graditeljske kulture naše sredine zbog čega ima visoko vrednovane spomeničke karakteristike.