Najverovatnije je osnovana krajem I ili početkom II veka nove ere, u vreme vladavine cara Marka Ulipija Nerve Trajana, jednog od najznačajnijih vladara dinastije Antonina. Sredinom II veka Ulpiana dobija status municipijuma, da bi u IV veku postala i sedište episkopa. Grad je bio opasan bedemima širokim i po tri metra i ojačan kulama. U razmaku od samo pedeset godina stradao je dva puta – prvi put tokom napada Gota 471. a zatim 518. godine tokom snažnog zemljotresa. Ulpiana je obnovljena u vreme vladavine vizantijskog cara Justinijana I (527 - 565), u duhu njegovih reformi na Balkanskom poluostrvu.

Istraživanja na ovom arheološkom lokalitetu otpočela su 1954. godine i do danas je utvrđeno postojanje šest slojeva. Neki od najvažnijih nalaza jesu mermerna ženska glava, pozlaćene krstaste fibule, nakit iz tkz.: "Gotskog groba“, uz brojni drugi nakit, oruđe i oružje.

Vladimir Lukić

dipl. istoričar