Đavolja Varoš

Specijalni rezervat prirode "Đavolja Varoš" nominovan je za listu UNESCO – ove svetske prirodne baštine. Nalazi se na jugozapadnim obroncima planine Radan, u slivu reke Kosanice, u južnoj Srbiji, na teritoriji opštine Kuršumlija i u Topličkom okrugu.


Đavolja Varoš nalazi se i u blizini turističkih mesta, Prolom, Lukovske i Kuršumlijske banje, a najbliži veći grad je Niš. Ovo prirodno dobro obuhvata jedinstveni geomorfološki fenomen Đavolju Varoš i niz raznovrsnih geoobjekata. Zemljane figure, koje lokalno stanovništvo naziva kule, stubovi ili glavuci, smešteni su u dve jaruge koje su podeljene vododelnicom, a jaruge nose neuobičajna imena - Đavolja i Paklena. Ukupno je 202 zemljanih figura, visine od 2 do 15 m sa kamenim kupama na vrhu. O njima postoje različite legende, među njima i jedna da se to okamenjeni svatovi koji su pošli na svadbu brata i sestre, što Bog nije odobrio. Međutim, istina je da su te figure nastale usled dugotrajnog erozivnog procesa površinskih voda, a ovaj predeo je bogat izvorima i vodotocima povremenog ili stalnog karaktera, kao što su Žuti, Ružin i Đački potok.

Rezervat prirode nalazi se u prostoru nekadašnje vulkanske aktivnosti, pa se tu pored zemljanih piramida tj Đavolje Varoši, mogu uočiti i brojni vulkanski oblici. To su su kupe nekadašnjih vulkana, a po karakterističnom obliku izdavaja se dvoguba kupa sa vrhovima iste visine koji se nazivaju jednim imenom – Sokolov vis (1370 m nadmorske visine), a južno od skupine piramida Đavolje Varoši nalazi se i Ivan kula. Postoje i dva izvora mineralno – rudničkih voda, a područje sa leve i desne strane Žutog potoka je  u prošlošti bilo bogato rudama. Specijalni rezervat prirode sa severoistočne i jugoistočne strane okružen je šumskom vegetacijom, a u središnjem delu dominiraju livade i pašnjaci. Prostor specijalnog rezervata Đavolja Varoš nalazi se u zoni šume sladuna i cera, a javljaju se i šume hrasta kitnjaka, planinske i brdske bukove šume, te zajednice kitnjaka i graba.

Od kulturno - istorijskog nasleđa tu je arheološki lokalitet Ivan kula na vrhu vulkanske kupe u blizini sadašnjeg naselja Ivan kula, ovo naselje stoji na rimskim temeljima, a bilo je od značaja kao rezidencija bega koji je upravljao Kosanicom. Tu je i sakralni objekat, pravoslavni hram Sv. Petke, te rudarska okna iz srednjeg veka, i Brankova kula, nekadašnja odbrambena kula koja je pružala odličan pogled na okolinu i pratila put koji je vodio ka Prištini. Specijalni rezervat Đavolja Varoš ima veoma dobar saobraćajni položaj i turistički je veoma atraktivan prostor.