Balkanski ratovi

Kneževina Srbija je odlukama Berlinskog kongresa 1878. godine dobila državnu nezavisnost i teritorijalno proširenje (za oko jednu četvrtinu). Ipak srpska javnost bila je samo delimično zadovoljna ovim odlukama, naročito zbog teritorija koje je srpska vojska oslobodila a koje su pripale Bugarskoj i vraćane Turskoj. Krajem XIX veka, u vreme vladavine Milana i Aleksandra Obrenović, mnogo je urađeno na izgradnji moderne Srbije – država je podignta u rang kraljevine, donet je demokratski ustav, formirane su političke stranke i uveden parlamentarizam, ali se pitanje teritorijalnog proširanja nije rešavalo.


Posle Majskog prevrata na presto u Srbiji 1903. godine dolazi Petar I Karađorđević, a sa njima i značajne promene u unutrašnjoj i spoljnoj politici. Srbija se sada više oslanjala na članice Antante (Rusiju, Francusku i Englesku) i jačala svoj međunarodni položaj. U isto vreme Osmansko carstvo dostiglo je vrhunac svoje krize. Njegovo slabljenje bilo je povezano sa nacionalnim buđenjem naroda koji su živeli u njegovom sastavu. Hrišćanski narodi tražili su polako veze i dodire i sa svojim sunarodnicima u susednim državama. Balkanske države pokušavale su u više navrata da se sporazumeju o preduzimanju akcija za oslobođenje od turske vlasti. Sa tim ciljem, ali i zbog političkih i ekonomskih interesa, Srbija, Bugarska, Crba Gora i Grčka sklopile su 1912. godine Balkanski savez. Ove države su od 1912. do 1913. godine protiv Turske vodile Prvi balkanski rat u kome su je zajednički porazile. Drugi balkanski rat vođen je između država saveznica zbog podela teritorija oslobođenih posle viševekovne turske vlasti. Posle ovih ratova, koji su završeni mirom u Bukureštu 1913. godine, potpuno je izmenjena karta Balkana. Njima je završen proces oslobođenja balkanskih naroda od osmanske vldavine, koja je trajala više od pet vekova. Srbiji su potvrđene teritorije vardarske Makedonije, Sandžaka, Kosova i zajednička granica sa Crnom Gorom (ukupno proširenje iznosilo je oko 39 500 kvadratnih kilometara). Uspesi srpske vojske u balkanskim ratovima probudile su težnje srpskog naroda koji je živeo u Austrougarskoj monarhiji za ujedinjenje sa Srbijom, što je dodatno zaoštrilo odnose između dve držafve.

Vladimir Lukić
dipl. istoričar