Simptomi – disanje kratko i ubrzano, zastajanje pri penjanju, nesavladivo osećanje straha, muka sa povraćanjem, velika slabost, a često i krvavljenje iz nosa, usta, pluća i genitalija. Posle silaženja i nizine, isčezavaju svi simptomi. Pored ovog akutnog toka bolesti može se, katkad, da razvije i hronični oblik, koji se karakteriše poremećajem funkcije stomaka i creva i velikom žeđu.

Nastupanje brdske bolesti ubrzavaju: hladnoća, vetar, suv planinski vazduh, pušenje, puna creva i želudac i fizički napor. U velikim visinama je fiziološki deficit zasićenja uvek znatan, a i mnogo nesnosniji zbog dubljeg i ubrzanog disanja. Posledica je osećanje suvoće u grlu, koju se čovek trudi da kompezuje čestim gutanjem pljuvačke, a to nepovoljno utiče na ionako već oštećeno disanje. Brdska bolest može čoveka da napadne iznenada, brzinom apopleksije, s ovim simptomima: muka, povraćanje, velika malaksalost, cijanoza, slabljenje vida, šum u ušima i nesvest s oslabljenim refleksima. U drugim slučajevima brdska bolest se razvija postepeno.

Tipična brdska bolest pojavljuje se u svim geografskim širinama, ali ne svuda na istim visinama i pri istom barometarskom pritisku. U tropima se pojavljuje na većim visinama, negoli kod nas. Etiološki glavnu ulogu igra smanjeni atmosferski pritisak, a osobito smanjeni parcijalni pritisak kiseonika.

Pri penjanju organizam troši više kiseonika, stoga se brdska bolest pre ispoljava kod nepripremljenih turista nego kod turista-planinara koji su u “kondiciji” i već “naoružani” iskustvom. Brdska bolest može, katkad, da se pojavi i na manjim visinama, između 1.000-2.000 m, naročito pri napornom penjanju i velikoj fizičkoj iscrpljenosti.

Prilagođavanje – ako čovek boravi duže vremena u visinama, iznad 3.000 m, organizam se postepeno prilagođava promenjenim prilikama u atmosferi, kao što su se prilagodili stanovnici mesta i gradova na velikoj nadmorskoj visini u Andima, Kordiljerima, Meksiku i Himalajima. Znaci prilagođavanja: pojačana frekvencija disanja, umnožavanje hemoglobina i povećanje broja eritrocita. Broj eritrocita na 1.000 m visine povećava se do 5,2 miliona, na 3.000 m do 5,48 miliona, na 6.000 m do 5,68 miliona, a na 7.000 m do oko 6 miliona u 1 mm³. Kompenzacija počiva na tome što se pri prolaženju većeg broja eritrocita kroz pluća nego normalno, bolje iskorišćuje smanjena količina kiseonika u vazduhu. Kod anemičnih osoba ubrzava se na tim visinama regeneracija eritrocita.

Dr Milan Prica

Higijena, Naučna knjiga, str. 26