Prvo bitno svetilište sagrađeno je u IV veku i bilo je posvećeno Mitri paganskom bogu sunca. Krajem istog veka svetilište je pretvoreno u hrišćansku bogomolju zahvaljujući svetom Nikiti Remezijsnskom. Na njenim temeljima 1395. godine podignuta je nova crkva. Manastir se prvi put pominje u turskom defteru iz 1574. godine, a zatim 1578. godine kod nemačkog putopisca Stefana Gerlaha. Oštećen je tokom Prvog srpskog ustanka, a zatim i u Srpsko-turskom ratu 1876. godine. Obnova hrama trajala je od 1877. do 1902. godine prema projektu arhitekte Milorada Ruvidića. Ponovo je oštećen od strane bugarsih vojnika 1915. i 1916. godine. Nakon revolucije u Rusiji 1917. godine postaje utočište velikom broju emigranata, koji su uradili dosta na obnovi hrama, a 1933. godine podigli su paraklis posvećen svetom Serafimu Sarovskom. Poslednji put je obnavljen krajem XX veka, dok je 2005. godine sagrađen nov konak.

Crkva nastala po Ruvidićevom projektu ima trikonhonalnu osnovu sa istočnom i zapadnom fasadom sa pravougaonim atikama, koje su postavljene iznad slepih arkada u temenu kalakana, sa rozetom u osi polja i krstom u gornjem delu. Fasada je urađena zidanom ciglom, ponegde i komadima poligonalnih blokova od peščara i bigra od ranijih objekata. Krov je na dve vode bez kubeta. U manastiru se čuva deo moštiju Svetog Kirika i Julite.

Vladimir Lukić

dipl. istoričar