Hadži-Prodanova pećina

Spomenik prirode Hadži-Prodanova pećina nalazi se u jugozapadnoj Srbiji, na planini Goliji i ima istorijski i prirodnjački značaj. Smeštena na teritoriji opštine Ivanjica, kod sela Lisa u dolini Rašćanske reke. Ime je dobila po Karađorđevom vojvodi Hadži-Prodanu Gligorijeviću. Ulaz se nalazi na 600 m nadmorske visine, 3 metra širok koji je delimično sakriven.


Ispred pećine se nalazi Adžijina crkva, podignuta 1909. godine i posvećena je Arhangelu Mihajlu. Ka unutrašnjosti vodi kanal koji se polako sužava, do prostrane odaje dužine 50 metara a visine 15 metara. Istraženi deo pećine iznosi 400 m, i čine je dva sistema u etažnom rasporedu. Gornji nivo je ispunjen raznovrsnim pećinskim nakitom, dok se na donje nivou na glavni nadovezuju dva sporedna kanala. Sa desne strane dvorane nalazi se bigreni saliv i niz plitkih bazena u obliku okamenjenih vodopada, dok je središnji deo ispunjen debelim stalaktitima i stalagmitima. Arheološka iskopavanja na početku dvorane i ispred pećine, otkrili su ostatke životinja stare i do 15.000 godina. Pronađene su kosti pećinskog medveda, vuka, kozoroga, glidara i ptica.

Prilikom uređenja ulaza pećine, otkriveni su ostaci keramike iz paleolita i fauna ledenog doba. Nađeni predmeti ukazuju da je neandertalski čovek boravio u pećini pre više od 40.000 godina, i predstavlja jednu od malobrojnih nalazišta starijeg kamenog doba na Balkanu. Pronađeni su ostaci brojnih životinja, naročito insekata koji nisu dovoljno proučeni.Vojvoda Hadži-Prodan je u Prvom srpskom ustanku preuzeo vođstvo 1814. godine, podigao bunu protiv turske odmazde i u pećinu na Goliji sklanjao zbegove. Njena udaljenost od Beograda je 230 km, a od Ivanjice 7 km na putu za Guču.

Juna 2019. godine pećina je otvorena za turiste u dužini od 120 m zahvaljujući finansijskim sredstvima koje je izdvojila Opština Ivanjica i Ministarstvo trgovine, turizma i telekomunikacija. Nema sumnje da će njeno otvaranje doprineti razvoju turizma ovog kraja koji je posebno poznat po planini Goliji, ali i manifestacijama Sabor trubača u Guči i Nušićijada.