Formiranje, izgradnja i uloga rimskog Singidunuma, proizašli su iz njegovog prirodnog, starategijskog položaja i njegove uloge u okviru Dunavskog Limesa. Iz vojnog uporišta razvilo se naselje veterana. Lokalna proizvodnja poljoprivreda, visoka kupovna moć stanovništva, stečena gradska prava, položaj grada na granici između aničke civilizacije i varvarskog sveta, uticali su na razvoj naselja koje se pretvorilo u kulturno i trgovačko sedište. Krajem 3. veka, Singidunum, grad sa javnim i privatnim objektima, građenim po principima rimskog urbanizma, sa Forumom, vodapadom i kanlizacijom dostigao je najviši uspon.

Podelom rimske imperije u 4. veku, Sigidunum se našao na granici istočnog i zapadnog dela Carstva. Od polovine, četvrtog veka prodori varvrskih naroda, sve više su ugrožavali Singidunum. Pojavom Avara i Slovena, od sredine 6. veka, Singidunum se retko pominje, sve do 878. godine, kada se u jednoj buli pape Jovana VIII prvi put javlja pod imenom Beli grad.

Geografski položaj doneo je Beogradu nemirne godine tokom celog srednjeg veka. U okviru srpske države Beograd se prvi put našao za vreme kralja Dragutina. U vreme vladavine despota Stefana, Beograd doživljava svoj puni procvat. Despot Stefan u kratkom periodu, između 1402. i 1427. godine, uspeo je da obnovi, preuredi i proširi Beograd, stvorivši od njega jako vojno utvrđenje, privredni, kulturni i vojni centar srpske države. Posle smrti despota Stefana, srpska vojska i najveći deo stanovništva Beograda, prinuđeni su da napuste Beograd koji ponovo potpada pod Ugarsku vlast sve do zauzimanja grada od strane Turaka 1521. godine.

Osvojivši Beograd, Turci su ga počeli izgrađivati prema svojim uzorima, potrebama i mogućnostima. Polovinom 16. veka grad se prostirao do Dunava (koji je tada bio na liniji Banatske i Solunske ulice), širio se na jugoistok Ulicom cara Dušana i Dunavskom padinom prema Vasinoj ulici. Krajem 16. veka, počinju da se osećaju prvi znaci krize i stagnacije do tada nepobedivog Osmanskog carstva. Poraz Turske vojke pod Bečom 1683. godine bio je samo početak novih sukoba 17. i 18. veka.

Sredinom 1717. godine, Turska gubi Beograd, a Požarevačkim mirom i celu severnu Srbiju  sve do Zapadne Morave. U periodu austrijske vladavine Beogradom od 1717. do 1739. godine, grad znatno menja fizionomiju. Niču nove građevine u evropskim baroknom stilu, a naseljava se i dosta novog stanovništva. Uvedeni su elementi planske izgradnje i komunalno uređenje.

Posle Hatišerifa iz 1830. u Beogradu se krenulo sa intenzivnom  gradnjom i uređenjem grada. Godine 1862. dolazi do incidenta na Čukur česmi. Posle dugih pregovora i pod uticajem velikih straniih sila, Turska 1867. godine predaje Srbima sve tvrđave na tlu kneževine Srbije i povlači se iz Beograda. Oslobođen turskog pritiska, Beograd počinje da se ubrzano razvija kidajući veze sa starim istočnjačkim i vezujući se za nove progresivne, evropske tokove.

Prekretnicu u urbanoj istoriji Beograda predstavlja Josimovićev predlog regulacije varoši u šancu jer se njime daju smernice za preobražaj Beograda iz orijentalne varoši u evropski grad. Da bi to ostvario Josimović je posebnu pažnju poklonio regulaciji i parcelaciji. Transformacija iz zatvorenog u otvoreni grad izvršena je ukidanjem šanca i postavljanjem sistema puteva i parkova u nekadašnju spoljnu fortifikaciju. Varoš je podelio u 119 približno jednakih blokova, a ulice ispravio i postavio ortogonalno. Tada definisano istorijsko jezgro Beograda se nije bitno promenilo do danas što ukazuje na urbanističke vrednosti čitavog prostora. Promene su se odnosile na tip i karakter izgradnje. Od dominantno porodičnih prizemnih ili spratnih kuća koje su za sebe gradili bogatiji trgovci ili državni činovnici, celina je u skladu sa rastom grada i njegovim osavremenjavanjem na osnovama građevinskih zakonika i planova grada prerastala u prostor kolektivno stambenih višespratnica. Graditeljsko nasleđe pripadnošću različitim vremenima izgradnje, od 1867. godine do danas, obeleženo je stilskim karakterstikama koje se vezuju za istorijske stilove 19. a potom 20. veka: secesiju, ar deko, akademizam, modernizam, socijalistički realizam i savremenu arhitekturu.

U okviru prostorno kulturno-istorijske celine sledeći objekti utvrđeni su za nepokretna kulturna dobra:             

1. Antički Singidumum, arheološko nalazište
2. Zgrada Realke, Uzun Mirkova 14, podignuta oko 1840 godine u stilu klasicizma, verovatno prema projektu Franca Jankea- spomenik kulture od velikog značaja
3. Narodno pozorište, Francuska 1-3, počela da se gradi 1868. godine prema projektu arhitekte Aleksanadra Bugarskog u stilu klasicizma, izmenjena 1911-1922. projektom arhitekte Josifa Bukavca, a današni izgled je nastao rekonstrukcijom iz 1986-1989. godine – spomenik kulture od velikog značaja
4. Stara kuća na Varoš kapiji, Gračanička 10, podignuta je krajem 18. veka i pripada tipu Varoških kuća panonske barokne gradnje, sa stilskim elementima klasicizma - spomenik kulture od velikog značaja
5. Zgrada Aero kluba, Uzun Mirkova 4 i Kralja Petra 36, sagrađena je 1934-1935 godine za nacionalnu ustanovu vazduhoplovstva Kraljevine Jugoslavije prema projektu arihtekte  Vojina Simeonovića u ar deko stilu – spomenik kulture
6. Zgrada Klasne lutrije u Beogradu, Vase Čarapića 20, sagrađena je 1899. godine godine prema projektu arhitekte Milana Kapetanovića i inženjera Miloša Savčića u stilu akademizma – spomenik kulture (Službeni glasnik RS  br 35/13)
7. Dom društva Crvenog krsta, Simina 19, sagrađen je 1879, godine po projektu Aleksandra Bugarskog, a dva sprata i mansarda dozidani su između 1925 i 1927. Godine - spomenik kulture
8. Kuća doktora Lazara Pačua, Simina 14, podignuta osamdesetih godina XIX veka i u njoj je dr Laza Paču živeo od od 1890-1915 godine – spomenik kulture
9. Kuća Milana Piroćanca, Francuska 7 i Simina 20, podignuta je oko 1884. godine, a pretpostavlja se da je projekat kuće u duhu akademizma sa neorenesansnim elementima, izgradio arhitekta Jovan Ilkić - spomenik kulture
10. Kuća porodice Milovanović, Dobračina 15, sagrađena je 1884. godine, 1927. dozidan je sprat po projektu arhitekte Đure Bajalovića, a u periodu 2005 - 2010 po projektu arhitekata Milana Palilaškog i Predraga Petkovskog dozidan je objekat savremene materijalizacije - spomenik kulture
11.  Kuća porodice Hristić-Mijušković, Dobračina 3, podignuta je 1930. prema projektu inženjera Mijuškovića – spomenik kulture  
12. Kuća Stevana Kaćanskog, Simina 18, podignuta je osamdesetih godina XIX veka kao jednoporodična kuća - spomenik kulture  
13. Spomen dom vajara Radete Stankovića, Simina 15 sagrađen je 1912. godine kao dvorišna zgrada sa prizemljem u funkciji ateljea i spratom za stanovanje, verovatno prema projektu arhitekte Nikole Nestorovića - spomenik kulture  
14. Kuća Stefana Mokranjca, Dositejeva broj 16, sagrađena krajem 1872. – spomenik kulture  
15. Kuća Nikole Pašića, Francuska 21, Gospodar Jevremova, izgrađena je 1872, a 1921. je prepravljena po projektu inženjera Marijana Vujovića - spomenik kulture  
16. Kuća knjiižara Marka Markovića, Gospodar Jevemova 45a, Kapetan Mišina 12, sagrađena je 1904 godine prema projektu arhitekte Jelisavete Načić, kao tipična građanska kuća sa početka 20. veka  - spomenik kulture  
17. Kuća Andre Đorđevića, Knjeginje Ljubice 21, sagrađena je 1888. godine prema projektu arhitekte Andre Stevanovića u duhu akademske arhitekture 19. veka – spomenik kulture  
18. Kuća slikara Đorđa Krstića, Knjeginje Ljubice 23, podignuta oko 1890. godine u stilu akademizma 19. veka – spomenik kulture   
19.  Kuća Leone Pajanot, Francuska 31, sagrađena je 1908. godine prema projektu arhitekte  Petra Bajalovića u stilu secesije – spomenik kulture  
20. Dom porodice Pavlović, Gospodar Jevremova 39, podignuta je 1882. godine u akademskom stilu i u njoj se čuva bogata porodična zbirka – spomenik kulture
21. Kuća Jovana Skerlića, Gospodar Jovanova 42, sasgrađena u prvoj dekadi XX veka u duhu akademizma sa secesijskom – spomenik kulture  
22. Kuća Bete i Riste Vukanović, Kapetan Mišina 13, sagređena je 1901. godine prema projektu arhitekte Milana - spomenik kulture  
23. Kuća Elijasa Flašmana, Cara Dušana 10, podignuta je između 1724 i 1727 danas je najstarija zgrada Beograda - spomenik kulture  
24. Zgrada društva svetog Save, Cara Dušana 11 ugao Braće Baruh 2 - 2a, sagrađena je 1924. godine prema prokjektu arhitekte Petra Balovića iz 1914. godine u duhu akademizma, sa primenom srpsko vizatijskih dekorativnih elemenata – spomenik kulture  
25. Dom svetog Save, cara Dušana 13, sagrađen 1890. godine, prema projektu arhitekte Jovana Ilkića sa fasadom oblikovanom u duhu srpsko-vizantijske tardicije, a 1923. dograđen je  treći sprat, prema projektu arhitekte, Petra Bajalovića – spomenik kulture
26. Dorćolska osnovna škola, Cara Dušana 21-23, podignuta je 1893. godine  po projektu arhitekte Milana Kapetanovića u duhu akademizma 19. veka – spomenik kulture
27. Parno kupatilo braće Krsmanović, Cara Dušana 45a, kompleks je formiran od 1901. godine do dvadesetih godina 20. veka oko ostataka nekadašnjeg “Malog amama” za koji se pretpostavlja da potiče iz 18. veka – spomenik kuture
28. Zgrada Prve beogradske gimnazije, Cara Dušana 59a-61, sagrađena 1938. godine po projektu arhitekte Milice krstić, u duhu bezornamentalne modernističke arhitekture – spomenik kulture
29. Crkva Sveti Aleksandar Nevski, Cara Dušana 63. Otpočeta prema projektu Jelisavete Načić 1912, a završena 1928/1929 godine prema projektu koji su preradili arhitekta Petar Popović i arhitekta Vasilije Androsov (arh. D. Babić) – spomenik kulture  
30. Zgrada bioskopa “Balkan”, Braće Jugovića 16, Makedonska 7 i Bulevara despota Stefana, podignuta je između 1867. i 1870. godine u duhu akademizma - spomenik kulture
31. Palata Albanije, Kolarčeva 12, Knez Mihailova 2-4, sagrađena 1939. godine  prema projektu arhitekte Miladina Prljevića i projektu konstrukcije inženjera Đorđa Lazarevića u modernističkom stilu sa elementima ar dekoa - spomenik kulture
32. Zgrada PRIZAD-a, Obilićev venac 2, sagrađena je u četvrtoj deceniji 20. veka   prema projektu arhitekte Bojana Nestorovića u modernističkom stilu – spomenik kulture
33. Zgrada Josifa Šojata, Brankova 14, podignuta je 1935. godine  po projektu arhitekata Petra i Branka Krstića u duhu modernističke arhitekture – spomenik kulture
34. Kuća Dimitrija Živadinovića, Gračanička 16, sagrađena je 1904. godine po projektu poznatog beogradskog arhitekte Milana Antonovića sa odlikama secesijske arhitrkture, a dva sprata su dozidana 1926 - 1927. godine po projektu arhitekte Samuela Sumbula- spomenik kulture
35. Kuća Milana A. Pavlovića, Gračanička 18, izgrađena je 1912. godine prema projektu arhitekte Nikole Nestorovića, u duhu akademske arhitekture sa bogatom secesijskom dekoracijom - spomenik kulture
36. Zgrada Jakova Čelebonovića, Vuka Karadžića 18, podignuta između 1927. i 1929. godine prema projektu inženjera Mihailo Belić, arhitekte Nikole Krasnova i arhitekta Neregara – spomenik kulture
37. Sinagoga “Sukat Šalom”, Maršala Birjuzova br 19, sagrađena je 1924 -1926. godine prema projektu arhitekte Franje Urbana uz učešće Milana Šlanga, u duhu arhitekture  akademizma, sa prevlađujućim elementima neorenesanse – spomenik kulture
38. Kuća inženjera Miladina Pećinara, Pop Lukina 5, sagrađena je 1928. godine, po projektu inženjera Miladina Pećinara u duhu akademizma – spomenik kulture
39. Spomenik Dositeju Obradoviću, Studentski park, podignut je 1914 godine i rad je vajara Rudolfa Valdeca - spomenik kulture
40. Spomenik Josifu Pančiću, Studentski park, postavljen je 1897. godine, a rad je vajara Đorđa Jovanovića - spomenik kulture
41. Čukur česma, Dobračina ulica, ispred zgrade broj 30, podignuta je 1931. godine, a delo je vajara Simeona Roksandića – spomenik kulture
42. Spomenik vojvodi Vuku Popoviću u Beogradu, u parku Topličin venac, podignut je 1936. godine, a rad je vajara Đorđa Jovanovića - spomenik kulture

Prostorno kulturno istorijska celina poseduje kulturno-istorijske, urbanističke, arhitektonske, esteteske, društvene, sociološke i nematreijane vrednosti. Ostaci materijalne kulture iz antičkog i srednjevekovnog perioda svojom brojnošću i kvalitetom svedoče o dugom naslojavanju ovog područja i time potvrđjuju njene kulturno-istorijske vrednosti. Osnovna svojstva ovog područja predstavljaju urabani kontinuitet i očuvanost ulične matrice i građevinskog fonda više od vek i po što ukazuje na njene urbanističke vrednosti. Važnu karakteristiku jezgra čine pravilni blokovi sa ivičnom izgradnjom, unutarblokovsko zelenilo, ozelenjeni prostori nekadašnjih sadova i park, dok su se tradicionalno trgovačke ulice, javni prostori i blokovi namenjeni stanovanju zadržali u neizmenjenom obliku do danas. U  prostorno kulturno - istorijskoj celeni nalazi niz značajnih objekata koji se ističu svojim arhitektonskim karakteristikama, stilskim i tipskim posebnostima, što ukazuje na nesumnjive arhitektonske i estetske vrednosti.

Graditeljsko nasleđe pripadnošću različitim vremenima izgradnje obeleženo je stilskim karakteristikama koje se vezuju za istorijske stilove 19. i 20. veka i na taj način predstavljaju galeriju srpske arhitekture izložene u javnom prostoru. S obzirom na to da je Istorijsko jezgro Beograda vezano za značajnije istorijske događaje znamenite ličnosti prestonice iz oblasti nauke, književnosti, umetnosti, medicine, politike koje su ovde imale svoje domove, kao i da se u okviru njega nalaze značajne institucije koje su imale presudan uticaj na društveni, kulturni i prosvetni razvoj Beograda i Srbije ukazuju na društvene vrednosti područja. Vrednosti nematerijane baštine prepoznate su u kulturnim pojavama dugog trajanja, ritualnim muzičkim praksama, kulturnim i memorijalnim kompleksima, starim zanatima i kafanama kao i pojavama proisteklim iz savremene istorije poput mesta okupljanja. Istovremeno prostorno, kulturno - istorijska celina ima značaj političkog, društvenog i urbanog kontinuiteta sprske prestonice i time nesporne sociološke vrednosti.