Manastir je podignut između 1159. i 1166. godine. Pored manastira je ubrzo sagrađen i dvor, a Kuršumlija je (tadašnji naziv bio je Bele Crkve) postala sedište županije. Uživao je veliki ugled i u njemu se odvijao jak duhovni život. Ostao je aktivan i nakon turskog osvajanja Srbije. Ipak, nakon Velike seobe Srba 1690. godine manastir je opusteo. Prema jednom predanju Osmanlije su od krova ove crkve lili kuršume pa je tako i nastao današnji naziv Kuršumlije. Crkva je pretrpela velika oštećenja sredinom XIX veka. Rekonstrukcija je započeta još 1910., a sa prekidima je trajala sve do 2003. godine.

Crkva je građena u kombinaciji vizantijskog i romaničkog stila, iz čega će vremenom nastati raški stil u srpskoj arhitekturi. Hram je jednobrodna građevina iznad koje se uzdiže kupola koja je kriškasto podeljena. Oltarski prostor je trodelan, sa mestom predviđenim za grobnicu u južnom posebnom delu. Stefan Nemanjić je početkom XIII veka dozidao otvoreni trem sa kulama zvonarama, i još jednim grobnim mestom u jednoj od njih. Kralj Milutin je krajem XIII veka dozidao kapelu sa severne strane. Od živopisa iz XIV veka ostali su samo fragmenti na prozorskim svodovima i u kapeli južne kule. Crkva do danas nije oslikana.

Vladimir Lukić

dipl. istoričar