Izgradnju manastira započeo je 1327. godine kralj Stefan Dečanski, a završio njegov sin, car Dušan, 1335. godine. Radove je nadgledao srpski arhiepiskop Danilo II, a radovima rukovodio katolički monah fra Vito iz Kotora. Manastirska crkva građena je u raškom stilu po uzoru na studeničku Bogorodičinu crkvu. Prilikom izgradnje korišćen je beli, žuti i svetoljubičasti mermer. Crkva predstavlja spoj višebrodne bazilike i jednokupolne crkve, dimenzija 36 m dužine i 30 m visine, što opravdava epitet „visoki“. Pored crkve sagrađene su i kelije, trpezarija, bolnica i odbrambeni zidovi sa kulom. Od svih tih građevina jedino je delimično očuvana ulazna kula i i trpezarija u zapadnom delu, dok su sve ostale doziđivane. Freske i ikone nastale su u periodu od 1335. do 1350. godine.

Nakon bitke na Kosovu manastir je opusteo, ali je obnovljen po nalogu kneginje Milice. Manastir je prilično stradao nakon Velike seobe Srba 1690. godine, ali su radovi na obnovi  intezivirani još od XIX veka. Živopis manastira Dečani je najveća očuvana galerija srpskog srednjevekovnog slikarstva, koja se sastoji od preko hiljadu kompozicija sa više hiljada likova. U riznici se čuva oko 60 ikona nastalih u periodu od XIV do XVII veka, brojni rukopisi, bogoslužbeni predmeti, kameni ikonostas iz XIV veka, kameni presto cara Dušana i dr. U manastiru se nalaze mošti Stefana Dečanskog položene u drvenom kivotu iz XIV veka. Od 2004. godine manastir Visoki Dečani se nalazi na Listi svetske kulturne baštine UNESKO-a.

Vladimir Lukić

dipl. istoričar