Miocenski sprud na Tašmajdanu

Sprudni krečnjak, otkriven eksploatacijom kamena na Tašmajdanu jedan je od glavnih facijalnih tipova badenskih naslaga u Panonskom basenu. Pruža se gotovo centrom grada od Tašmajdana pa sve do Kalemegdana. Povezanost sa podzemnim prolazima i skloništem iz II Svetskog rata daje mu dodatni značaj, te pored prirodne ima i kulturno-istorijsku vrednost.


Sprud se nalazi na teritoriji gradske opštine Palilula, između ulica Ilije Garašanina, Beogradske i Tašmajdanske strane. Tačnije može se videti na delu između pomoćnog ulaza u Sportski centar i objekta vodovoda. Rešenjem Skupštine opštine Palilula 1968. godine utvrđena je površina zaštite od 2,46 ha pod nazivom Spomenik prirode – Miocenski sprud „Tašmajdan“. Jedan deo pripada parku, a drugi sportsko-rekreativnom centru, te se na njihovoj granici formirao otvoreni „prelom“ terena i učinio krečnjak vidljivim u vertikalnom smislu.

Područje Tašmajdana pripada tzv. Beogradskom rtu, terenima neogenog pobrđa i sadrži brojne fosilne ostatke, najviše puževe, školjke i morske ježeve. U parku rastu brojni lišćari i četinari, travnjaci se redovno kose i uz to, s obzirom na lokaciju, veoma je dobro posećen i uređen. Na osnovu istorijskih podataka, zna se da kamenolom potiče iz turskog perioda (16. vek). Prestao je sa radom krajem 19. veka i tada počinje izgradnja novih objekata. Iako nema materijalnih ostataka, zna se da se na Tašmajdanu nalazio Karađorđev logor (1806 - 1807. – prvo srpsko osvajanje Beograda), kao i da je 1830. godine ovde pročitan Hatišerif. Crkva Sv.Marka građena je od 1931. do 1940. Nalazi se na ivici parka i zaštićena je kao kulturno dobro. Sportski centar je izgrađen krajem 60-tih, a takozvano „Lerovo sklonište“ iz II Svetskog rata sa brojnim tunelima služilo je za smeštaj civila.

Iako je nastao ljudskom aktivnošću, ovaj otvoreni profil predstavlja reprezentativan primer sprudnih krečnjaka veoma dobro proučenih, a povezanost sa skloništem i podzemnim prolazima čini ga jedinstvenim u Beogradu. Danas je ove podzemne prostorije moguće obići samo tokom posebno organizovanih tura.