Ovčarsko-kablarska klisura

Predeo izuzetnih odlika Ovčarsko-kablarska klisura se nalazi u zapadnoj Srbiji. Klisura je prirodno dobro I kategorije od izuzetnog zanačaja. Kao deo doline Zapadne Morave nizvodno od sastavaka Đetinje i Moravice, proteže se u dužini od 16 km, povezujući Požešku i Čačansku kotlinu.


Prepoznatljiva je po geomorfološkom fenomenu – uklještenim meandrima, a kao posebna atrakcija se izdvajaju slapovi bigrenih kadica na Banjskom potoku. Usečena je između niskih planina Ovčara (985 m) i Kablara (889 m). Strme krečnjačke litice Kablara izdubljene su otvorima nekoliko pećina, dok se padina Ovčara, prekrivena šumskom vegetacijom, blaže spušta do reke. Podizanjem brane od 32 m, nastalo je veštačko jezero Međuvršje, najveće na Zapadnoj Moravi dužine 11 km i dubine 23 m. Ovčarsko-kablarska klisura se nalazi na delovima teritorija opština Čačak i Lučani. Do ovog predela može se doći kako automobilom, autobusom, tako i biciklom, magistralnim putem E-761. Takođe, moguće je stići i vozom, pruge Beograd - Bar. Njegova udaljenost od Beograda iznosi 160 km, a od Čačka 8 km. 

Klisura je bogata sa preko 600 biljnih vrsta od kojih se mogu navesti: grab (Carpinus betulus), ruj (Cotinus), sitnolisna lipa (Tilia parvifolia), krupnolisna lipa (Tilia grandifolia), crni jasen (Fraxinus ornus), hajdučka oputa (Daphne mezereum), lovorolisni jeremičak (Daphne laureola).  Klisura je stanište 30 vrsta riba, 150 vrsta ptica zbog kojih se ovo područje nalazi na listi važnih područja ptica - IBA u Evropi (Puzovac i Grubač 2000). Od orintofaune se izdvajaju: sivi soko (Falco peregrinus), suri orao (Aquila chrysaetos), siva čaplja (Ardea cinerea), jarebica kamenjarka (Alectoris graeca). Od ostale faune mogu se navesti: šumska kornjača (Testudo hermanni), barska kornjača (Emys orbicularis), smuk (Elaphel ongissima), šareni daždevnjak (Salamandra salamandra), kuna zlatica (Martes martes), kuna belica (Martes fiona), jazavac (Meles meles) i druge ugrožene vrste.

Lepota Ovčarko-kablarske klisure opevana je u pesmama. Sa prirodom se sjedinjuje mnoštvo crkava i manastira, i daju impozantan prizor po kojem je poznata i kao 'Srpska Sveta Gora'. Pretpostavlja se da su prvi manastiri podignuti u periodu 1307 - 1309. nakon katalonskih pohoda po Svetoj Gori, kada su stradali mnogi manastiri. Tada su brojni srpski kaluđeri zbog opasnosti stigli u oblasti klisure i tu gradili svoje manastire. Posle Maričke bitke 1371. i prodorom Turaka, manastiri postaju čuvari duhovnosti i identiteta Srba, a klisura sa pećinama glavni zbeg. Svetilišta se nalaze sa obe strane Zapadne Morave – na levoj strani su: Blagoveštenje, Ilinje, Savinje, Nikolje, Uspenje i Jovanje, dok se sa desne strane nalaze: Sretenje, Sveta TrojicaPreobraženje, Vaznesenje, Vavedenje i pećina Kađenica kao zbeg - crkva. Kao duh srednjevekovlja prisutan u današnjem vremenu, ovaj prostor predstavlja mesto hodočašća.

Ovčarsko-kablarska klisura je jedinstvena zbog svoje pejzažne raznolikosti i brojnih kulturno-istorijskih znamenitosti. Postoje oganizovana plovidba meandrima kroz klisuru i veštačko jezero Međuvršje, koja pruža panoramsko razgledanje manastira. Na reci se može splavariti, voziti kajak i kanu, a u toku godine se organizuje i regata. Тuristi se mogu odmoriti i uživati u nekim od restoran-splavova duž obale. Svakog leta se organizuje i plivački maraton, nedaleko od Ovčar banje. Po izlasku iz klisure, Zapadna Morava sa virovima, tokom leta predstavlja pravi raj za kupače i ribolovce. Nizvodno od jezera Međuvršje, u Zapadnu Moravu uliva se reka Kamenica, čiste i bistre vode i idealna za ljubitelje ribolova. U neposrednoj blizini nalazi se i jezero Pramenac, uređenih obala za sportski ribolov. U podnožju strmog Kablara izvire Savina voda, za koju se veruje da leči vid i glavobolju. Ovčarsko-kablarska klisura smeštena je na tektonskom rasedu, pa se u samoj klisuri i njenoj okolini javljaju brojni termalni izvori.

U okviru klisure nalazi se Ovčar banja, čija je temperatura mineralne vode od 35 - 38ºC, a po sastavu jodna i slabo sumporovita. Preporučuje se za lečenje reumatizma, kožnih bolesti, povreda mišićnog tkiva, sportskih povreda, itd. Banja Gornja Trepča, poznatija kao Atomska banja zbog vode vulkanskog porekla, koristi se za lečenje reumatizma, neurološke i psihijatrijske bolesti. Uzvodno od hidroelektrane u Ovčar banji, prema Požegi, smeštena je Pećina Kađenica koja je sakralno-memorijalni prostor. Veliki krst ispred pećine ukazuje na ulaz u odaju, u kojoj se nalaze dva kamena ćivota i oltar, osvetljenih sunčevim zracima kroz probijeni otvor. U vreme Hadži-Prodanove bune 1814. godine, u nju se sakrila grupa ljudi za koju je saznala trska vojska. Turci su ispred ulaza zapalili vatru, i svi koji su se nalazili unutra su ugušeni dimom tj. 'kadom', po čemu je pećina dobila ime. Od aktivnosti, prisutni su alpinizam i sportsko penjanje uz stene, kao i ronjenje. Takođe seorganizuju pešačke ture ka vrhu Ovčara i Kablara, pored pojedinih manastira i atraktivnih vidikovaca. Posebna atrakcija je obilazak klisure konjima, trasom i do 43 km. Za bicikliste postoje staze dužine od 25 do 50 km.