Spomenici u čast 1300 kaplara
U najtežim trenucima za Srbiju tokom 1914. godine, komandu nad Prvom armijom preuzeo je general Živojin Mišić. On je reorganizovao svoju armiju i podigao njen borbeni duh. Artiljerijska municija je stigla iz Francuske a potom železnicom prebačena na front. Borbene jedinice počeli su da popunjavaju i regruti, vojnici koji nisu prošli vojnu obuku. U rat su upućivani i đaci, podoficiri iz vojne škole u Skoplju, poznatiji kao 1300 kaplara. Njima su pre vremena podeljeni činovi a zatim su upućivani ka Kolubari i Suvoboru.
Ovi mladi vojnici postali su simbol žrtvovanja za svoju zemlju. Nakon rata formirano je udruženje „1300 kaplara“ koje je 1970. godine na Rajcu, na planini Suvobor, podiglo spomen-česmu na mestu gde se odvijao najveći deo borbi. Projekat su izradili inženjeri Miladin Pećinar, Petar Radojević, i arhitekta Dragomir Tadić. Vajar Mihailo Tomić autor je skulpture srpskog vojnika.
Na teritoriji Šumarica, na putu između Kragujevca i Gornjeg Milanovca, podignut je spomenik 1300 kaplara. Tim putem su četiri čete Skopskog đačkog bataljona 18. novembra 1914. godine krenule na raspored Prvoj srpskoj armiji, i pomogle desetkovanoj i umornoj srpskoj vojsci u bitkama vođenim na Kolubari.
U Vranju je, kao znak sećanja na boravak 1300 kaplara u ovom gradu na putu ka Kolubari, 16. novembra 2017. godine otkrivena spomen ploča, prilikom obeležavanja Dana kopnene vojske i Dana pešadije.
Vladimir Lukić
dipl. Istoričar