Stari park u Velikom Gaju

Veliki Gaj se nalazi u južnom Banatu, na njegovoj severoistočnoj ivici, uz samu rumunsku granicu. Teritorijalno pripada opštini Plandište, a od samog mesta Plandište je udaljeno 7 km.


Stari park u Velikom Gaju je jedan od retkih preostalih starih parkova u Vojvodini. Bio je projektovan u mešovitom stilu, sa bogatim parterima u klasičnom francuskom stilu oko zgrade dvorca koji se nekada nalazio u sklopu parka i prostranim većim delom parka koji je bio slobodno rešen u engleskom pejzažnom stilu. Posle drugog svetskog rata dvorac je razrušen, a od njegovog materijala je sazidan dom kulture sa druge strane ulice, u Malom parku. Deo parka oko dvorca bio je uređen u klasičnom stilu sa naglašenom simetrijom. Od centra klasično urađenog platoa polazile su simetrično postavljene šetne staze koje su vodile u pejzažno uređeni deo parka.

U jugoistočnom delu Velikog parka nalazi se veštački stvoreno brdašce sa koga se pruža pogled na jezero koje predstavlja jedan od najlepših motiva u parku. Naročitu vrednost parka predstavlja prisustvo vrednih primeraka očuvane dendoflore znatne starosti i impozantnih dimenzija, kao i prisustvo nekih vrsta koje nisu karakteristične za ovo podneblje.  Park je podignut na temeljima sastijina autohtonih šuma čiji su lepi primerci bili ukomponovani u sastav parka, pa tako gorostasni primerci hrasta lužnjaka (Quercus robur L.) i sada dominiraju parkom. Od starih stabala, preostalih iz vremena podizanja parka, tu su još stablo mečje leske (Corylus colurna L.), stablo sofore (Sophora japonica L.), stablo domaćeg oraha (Juglans regia L.), javorolisnog platana (Platanus acerifolia Willd.) i dr. Poseban pečat parku daju stari drvored srebrnaste lipe (Tilia argentea Desf.) duž severne ivice parka i drvored divljeg kestena (Aesculus hippocastanum L.) sa južne strane parka.

Zbog navedenih očuvanih sadržaja Stari park u Velikom Gaju predstavlja veliku vrednost i dragocen je za proučavanje istorije pejzažne arhitekture u Srbiji.