Subotička peščara

Subotička peščara se nalazi na severu Bačke, a predstavlja krajnji južni deo velike peščarske površine u međurečju Dunava i Tise, koja se najvećim delom prostire u susednoj Mađarskoj. Zaštićeno područje je sa severne strane ograničeno državnom granicom prema Mađarskoj, a na jugu rubnim delovima naselja Subotica, Palić i Kelebija. Površina peščare je 5.369,90 ha i ima izdužen oblik generalnog pravca  pružanja istok - zapad.


S obzirom da je morfologija Subotičke peščare oblikovana pretežno radom vetra, ovde su u najvećem delu izraženi eolski oblici reljefa predstavljeni dinama, izduvinama, garmadama i međudinskim i interkotlinskim depresijama. Ipak prisutni su i genetski drugačiji geomorfološki oblici kao što su lesne oaze i rečne doline, u konkretnom slučaju dolina Kereša koja istovremeno predstavlja i jedini stalni vodeni tok. Peščara se odlikuje i režimom voda freatske izdani koje na mestima kao što su izduvine i međudinske depresije izbijaju na površinu što izaziva stvaranje močvarnog terena. Od stalnih vodenih površina na prostoru peščare tu je  pre svega Kelebijsko jezero obrazovano prirodnim putem, a tu su i nekoliko veštačkih jezera koja su nastala eksploatacijom treseta. U rubnim delovima Subotičke peščare nalaze se četiri prirodna eolska jezera: Palićko, Ludaško, Krvavo i Slano.

Flora i vegetacija ovog područja imaju odlike šumo-stepe odnosno čine mozaik šumskih zajedica i stepskih fitocenoza. Od drvenastih vrsta to su pre svega autohtone sastojine hrasta lužnjaka i manje oaze bele i sive topole a zatim i zasadi bagrema koji imaju pre svega ulogu da uspore vetar i koliko je to moguće vežu pesak. Samonikli biljni svet travnog pokrivača ovog prirodnog dobra predstavljen je raznim tipovima vegetacije: peščarskom, stepskom, livadskom i močvarnom. Od mnogobrojnih ovde prisutnih zeljastih vrsta one koje su vezane za peščarske uslove i rastu samo u Subotičkoj peščari su: borbaševa tamnocrvena kalužđerka (Epipactis atrorubens subsp. borbssii), kasni peščarski karanfil (Dianthus serotinus), peščarska perunika (Iris arenaria) i naravno šafranjika (Bulbocodium versicolor) koja je sinoim za ovu peščaru. Tu su i mnoge vrste koje su zakonom zaštićene i uvrštene su u Crvenu knjigu flore Srbije, kao što su: sasa (Pulsatilla pratensis), mala svećica (Gentiana pneumonathe), peščarski mrazovac (Colhicum arenarium), kovilje (Stipa sabulosa), gorocvet (Adonis vernalis) i mnoge druge.

Mozaičan raspored biljnog pokrivača omogućio je opstanak brojnih životinjskih vrsta karakterističnih za šumo-stepu. Tu je pre svega bogati svet ptica koji čini 170 vrsta, od čega se 112 ubraja u gnezdarice.Samo neke od gnezdarica su: lastavičar (Falco subbuteo), pirgasta grmuša (Sylvia nisoria), crnoglava travarka (Saxicola torquata), jelova senica (Parus ater), pčelarica (Merops apiaster), barska šljuka (Gallinago gallinago), crna žuna (Dryocopus martius), pčelarica (Merops apiaster), konopljarka (Carduelis cannabina) i mnoge druge. Vodene površine peščare su stanište za brojne vrste riba, kao što su: štuka (Esox lucius), uklija (Alburnus alburnus), srebrni karaš (Carassius auratus gibelio), šaran (Cyprinus carpio), čikov (Misgurnus fossilis) i dr. Zahvaljujući postojanju barskih i močvarnih ekosistema, prostor Subotičke peščare naseljava i veliki broj vodozemaca kao što su: mali mrmoljak (Triturus cristatus), šumska žaba (Rana dalmatina), zelena žaba (Rana kl. esculenta), velika zelena žaba (Rana ridibunda), obična krastava žaba (Bufo bufo), zelena krastava žaba (Bufo viridis) i gatalinka (Hyla arborea). Gmizavci su takođe prisutni među kojima treba spomenuti: barsku kornjaču (Emys orbicularis), zelenog guštera (Lacerta viridis), zidnog guštera (Podarcis muralis), stepskog guštera (Podarcis taurica) i beolušku (Natrix natrix). Mozaičan raspored šuma i peščarsko-stepskih čistina razlog su izuzetno raznovrsnoj fauni sisara. Mnoge od tih vrsta su i zakonom zaštićene kao prirodne retkosti, a to su: jež (Erinaceus europaeus), krtica (Talpa europaea), kuna zlatica (Martes martes), kuna belica (Martes foina), jazavac (Meles meles), stepski tvor (Mustela eversmani), lasica (Mustela nivalis), hermelin (Mustela erminea) i divlja mačka (Felis silvestris). Pored ovih tu su i mnoge druge vrste, koje iako ne spadaju u prirodnen retkosti i nisu zakonom zaštićene itekako su lepe i daju svoj pečat Subotičkoj peščari.

Osim što je prostor visoke biološke vrednosti, Subotička peščara sa neposrednom okolinom predstavlja i specifičan kulturni predeo u kojem se mogu izdvojiti dve potpuno različite celine. Na jednoj strani to je prostor očuvane prirode peščare jasno odvojene šumom, a na drugoj urbanizovana zona Subotice i Palića. U unutrašnjosti Subotičke peščare zadržali su se pojedini salaši koji raspolažu svojevrsnim etno motivima koji predstavljaju deo turističke ponude. Takođe, obližnji Palić i naročito Subotica sa brojnim zaštićenm kulturnim dobrima pružaju mogućnost upotpunavanja ukupne turističke ponude zaštićenog područja.