Prostor zaštićenog prirodnog dobra se nalazi na teritoriji opštine Merošina, KO Deča, i zahvata površinu od 361,86 ha. SO Merošina je na sednici 1971. godine donela Rešenje o stavljanju pod zaštitu države područje planine Mali Jastrebac, a 2010. godine Zavod za zaštitu prirode proglasio za Predeo izuzetnih odlika. Zemunice kao osnovni delovi spomen kompleksa locirane su na dolinskoj strani Jasičkog potoka i drugog bezimenog potoka koji predstavljaju pritoke Krajkovačke reke.

Šume su nekada zauzimale znatno veće površine na ovim prostorima ali su nakon Drugog svetskog rata izvršene seče na velikim površinama usled čega su je javili erozivni procesi. Bukva je najzastuljenija i zauzima čak 63% obrasle površine, dok mešovitih sastojina bukve i hrasta kitnjaka ima na 21% površine. Vremenom su zasađene i druge vrste poput smrče, bagrema, topole, duglazije, crnog i belog bora.

Istorijski značaj zemunica ogleda se u ulozi koju su imale tokom Drugog svetskog rata. Oružani sukob boraca Topličkog partizanskog odreda sa jedinicama Srpske državne straže uticao je na njihovu izgradnju. Naime jedinice Odreda su boravile u ovom kraju gde su i sagradili zemunice kako bi u njih čuvali namirnice i lekove i eventualno sklonili u toku ofanzive. Prva zemunica je poznata po tome što je u njoj poginuo narodni heroj Nikodije Stojanović „Tatko“, dok je druga značajna jer se u njoj sklonilo i spaslo 14 boraca u toku rata. Po završetku rata narod je sve više posećivao ovaj prostor, a  kasnije je izgrađen i hotel kao i drugi građevinski objekti. Spomen područje je uređeno 1975. godine, autor skulptura je Aleksandar Šakić, akademski vajar iz Niša sa slikarem Veljko Miljkovićem i vajarom Dragoljubom Popovićem. U blizini je i spomen ploča na kojoj stoji sledeći tekst:

„Neka ovo kameno zdanjevečno miluju

Vetrovi i umivaju klime planinske

Neka ga iz ruku partizanskih ratnika

Prihvate i do večnosti sačuvaju

Ruke pokolenja slobodarske Toplice“.