Vršačke planine su relativno malog prostranstva (oko 170 km²) i male visine (najviši je Gudurički vrh 641 m). Ipak u monotonosti banatske ravnice one ostavljaju utisak prijatnog iznenađenja. U okviru zaštićenog područja postoje dve mikroreljefne celine: centralni deo i podgorina. Centralni deo čine četiri jasno izdiferencirana oblika koji dominiraju neposrednom okolinom: Vršačka kula (399 m) neposredno iznad samog grada, Vršački vrh (590 m), Gudurički vrh (641 m) koji je i najviši vrh Vršačkih planina i Donji vršišor (463 m). Između pomenutih vrhova nalaze se područja prostranih i dubokih presedlina koja predstavljaju centre turističke aktivnosti ovog područja, a radi se o presedlinama Prevala, Kulmea i Korkana.

U specifičnim uslovima reljefa, geološke podloge i klime, formirale su se raznovrsne i osobene biljne zajednice na Vršačkim planinama, sa ukupno 1200 poznatih taksona drvenastih, žbunastih i zeljastih vrsta biljaka. Znatan deo vrsta pripada biljkama široke rasprostranjenosti, ali ima i onih koje spadaju u endeme i relikte ili se nalaze u Crvenoj knjizi ugrožene flore Srbije. Neke od endemskih vrsta Vršačkih planina su: panonski jarič (Sedum sartonianum), slatinasta palamida (Cirsium brachycephalum), divlji karanfil (Dianthus pontederae ssp. Giganteiformis), različak (Centaurea magocsyana) i druge. Karpatska vrsta dičak (Barbarea vulgaris subsp. Lepuznica) u našoj zemlji raste samo na ovom području, a od posebnog značaja je i dacijski endem, retka vrsta kukureka (Helleborus purpurascens). Na Vršačkim planinama ima ukupno 12 osnovnih tipova šumskih sastojina koje gradi ukupno 25 vrsta drveća. Najzastupljenije su razne vrste hrastova, grabovi, javori, lipe, brestovi, dok su sastojine sa bukvom znatno ređe.

Zbog opšte poznatih ornitoloških vrednosti Vršačke planine su proglašene za međunarodno značajno stanište ptica u Evropi. Ovde je do sada opisano 130 vrsta ptica, od čega se oko 90 vrsta svrstava u gnezdarice. Mnoge ovde zabeležene vrste ne mogu se naći nigde drugde u Vojvodini, a među takvim vrstama treba istaći: zmijara (Circaetus gallicus), dugorepu sovu (Strix uralensis), planinskog šarenog detlića (Dendrocopos leucots), potočnu plisku (Motacilla cinerea), strnadicu kamenjarku (Emberiza cia) i belu čiopu (Apus melba). Na padinama Vršačkih planina prošaranih šumama i livadama, nalazi se najbolje stanište za izvođenje svadbenih letova šumske šljuke (Scolopax rusticola). Osim ptica veoma je značajno i prisustvo retkih vodozemaca i gmizavaca, od kojih posebno treba istaći prisustvo šarke (Vipera berus) i šarenog daždevnjaka (Salamandra salamandra). Predeli Vršačkih planina su jedan od najvažnijih nacionalnih centara diverziteta faune sisara, sa prisustvom nekoliko desetina vrsta. Tu treba posebno pomenuti prisustvo: vuka (Canis lupus), kune (Martes sp.), divlje mačke (Felix silvestris), jazavca (Meles meles) i dr.

Od kulturno-istorijskih spomenika sigurno je najatraktivnija Vršačka kula, ostatak gradskog uvrđenja starog Vršca lociranog na vrhu planine. Utvrđenje je podignuto krajem 14. veka, a 1970. godine kula je rekonstruisana i konzervirana tako da danas predstavlja vidikovac sa koga se pruža pogled na širu okolinu Vršca sve do Dunava. Na ivičnom delu abrazivne površi Misa, sagrađena je 1720. godine Kapela Svetog krsta, a zvonik je podignut početkom 19. veka. Kapela se nalazi na završnom delu Topovskog puta, kojeg izletnici masovno koriste. Manastir Mesić se nalazi u neposrednoj blizini sela Mesić. Prema predanju manastir je sagrađen u 12. veku, pod uticajem misionara Save Nemanjića. Na zapadnom podnožju Vršačkih planina nalazi se Kapela Svetog Roka. Ovo je najstarija sačuvana crkva i jedna od najstarijih zgrada u Vršcu.

Sto se tiče turizma, Vršačke planine su pored intezivnih izletničkih kretanja veoma pogodne za ekskurziona kretanja, planinarenje, vinski turizam itd. Izletišta na Vršačkim planinama imaju dugi kontinuitet postojanja. Među njima se ističu: Đavolova jazbina, Terasa Misa, Lokalitet Crveni krst, Odmaralište „21. maj“, prostrana površ Široko bilo i lokalitet Lovačka kuća. Planinarska društva na Vršačkim planinama svake godine organizuju mnogobrojne pešačke i planinarske ture. Ipak najveći turistički potencijal na Vršačkim planinama predstavlja vinski turizam. Vinova loza prisutna je na ovim prostorima više od pet vekova, a u vršačkim vinogradima gajilo se oko 300 sorti grožđa i proizvodilo se 120 vrsta vina. Smatra se da su bela vina iz ovog vinogorja među najboljima u svetu, upravo zbog svog položaja sa idealnim odnosom svetlosti i toplote, koje savršeno odgovara najboljim vinskim sortama kao što su: italijanski rizling, šardone, muskat otonel, traminac, beli burgundac, rajnski rizling, sivi burgundac i dr.